หนังสือรวบรวมบทความบางส่วนจากการนำเสนอในการประชุม International Conference, Performing Arts, and Exhibitional on "Shan Studies" ซึ่งจัดโดยสถาบันเอเชียศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ระหว่างวันที่ 15-17 ตุลาคม 2552 ประกอบไปด้วยบทความจากนักวิชาการไทยในประเด็นต่างๆ ด้านฉานศึกษา ทั้งเรื่องของภาษา พิธีกรรม การย้ายถิ่น ผ้าทอชาวไทใหญ่และภูมิสถาปัตย์ ซึ่งจะทำให้เห็นถึงการเปลี่ยนแปลงทางสังคมและวัฒนธรรมของชาวไทใหญ่ที่อาศัยอยู่ในรัฐฉาน ประเทศเมียนมาร์ และบางส่วนของประเทศไทยได้ชัดเจนยิ่งขึ้น และสิ่งสำคัญที่แม้ว่าจะเกิดกระแสการเปลี่ยนแปลงของสังคม ชาวไทใหญ่ก็ยังคงไว้ซึ่งวัฒนธรรมและอัตลักษณ์ความเป็นชาติพันธุ์ของตนเองไว้อย่างเข้มแข็ง
 

หนังสือเล่มนี้ ได้เรียบเรียงขึ้น จากการค้นคว้าข้อมูลทางเอกสารและการเก็บข้อมูลภาคสนามจาก บ้านปางหมู อำเภอเมือง จังหวัดแม่ฮ่องสอน โดยใช้วิธีการสังเกตอย่างมีส่วนร่วม รวมทั้งการสัมภาษณ์ และร่วมใช้ชีวิตอยู่ในหมู่บ้านของชาวไทยใหญ่ ข้อมูลได้ถูกเรียบเรียงทั้งในส่วนของประวัติความเป็นมา ประชากร  ที่อยู่อาศัยและลักษณะบ้านเรือน การแต่งกาย ลักษณะภาษาไทยใหญ่ โครงสร้างทางสังคม การประกอบอาชีพ ศาสนาและความเชื่อ ประเพณีและพิธีกรรม อาหารการกิน การสันทนาการ รวมไปถึงของใช้ในวัฒนธรรม ทั้งนี้ผู้เขียนได้ค้นคว้าและรวบรวมข้อมูล โดยจำแนกหมวดหมู่อย่างชัดเจน พร้อมทั้งมีภาพประกอบ เพื่อให้ผู้ที่สนใจสามารถศึกษาค้นคว้าเรื่อง ภาษาและวัฒนธรรมของกลุ่มชาติพันธุ์โดยเฉพาะชาวไทยใหญ่ในประเทศไทยต่อไป
 

หนังสือเล่มนี้นำเสนอข้อมูลเกี่ยวกับ "ไทใหญ่" ซึ่งได้ทำการรวบรวมข้อมูลจากเอกสารพงศาวดารและวรรณกรรมภาษาไทท้องถิ่น หนังสือและเอกสารภาษาจีน โดยนำเสนอข้อมูลออกเป็น 3 ส่วน ได้แก่ 1) ถิ่นที่อยู่ ประวัติและการพัฒนาการของไทใหญ่ในเอกสารจีนและไท 2) กำเนิด พัฒนาการ และการล่มสลายของอาณาจักรเมืองมาวหลวงและอาณาจักรไทใหญ่ และ 3) ไทยใหญ่ในจีนหลังการล่มสลายของอาณาจักรเมืองมาวหลวง ซึ่งรายละเอียดทั้ง 3 กล่าวถึงความเป็นมาและประวัติศาสตร์ของชนชาติไทใหญ่ ถิ่นกำเนิดและการย้ายถิ่น รวมไปถึง การเมือง สังคม และวัฒนธรรมบรรพบุรุษไทใหญ่ จนถึงยุคสมัยที่มีการขยายอำนาจของพม่าและจีน ซึ่งชาวไทใหญ่ในรัฐฉานก็ต่อสู้เพื่อให้หลุดพ้นจากการยึดครองของพม่า
 

สารคดีเรื่องนี้กล่าวถึง การพักผ่อนในโฮมสเตย์บ้านแม่ละนา อำเภอปางมะผ้า จังหวัดแม่ฮ่องสอน ซึ่งในตอนเช้านักท่องเที่ยวจะได้ตักบาตร ชาวไทยใหญ่จะนับถือศาสนาพุทธอย่างเคร่งครัด ซึ่งรูปแบบของการตักบาตรของชาวไทยใหญ่จะมีการผูกปิ่นโตมาถวายที่วัดเป็นประจำทุกวัน แต่หากในวันที่เป็นงานบุญหรือวันสำคัญชาวบ้านจะยืนเรียงรายรอตักบาตรกันอยู่หน้าวัด วัดของชาวไทยใหญ่จะตั้งอยู่กลางชุมชนเป็นศูนย์กลางของหมู่บ้าน สถาปัตยกรรมของวัดมีความโดดเด่นคงเอกลักษณ์ที่สำคัญของชาวไทยใหญ่ มีพระพุทธรูปที่สวยงามเป็นที่เคารพและเลื่อมใสของคนในชุมชน โดยเฉพาะพระพุทธรูปปานปอง ซึ่งสร้างจากข้าวตอกดอกไม้ที่ชาวบ้านนำมาถวายรวมกัน ผสมกับยางไม้และปั้นขึ้นเป็นพระพุทธรูป จากนั้นนำเสนอการท่องเที่ยวภายในถ้ำปะการัง ระยะทางภายในถ้ำประมาณ 700 เมตร ภายในถ้ำมีสิ่งต่างๆ หินหลายประเภทที่สวยงามและน่าสนใจ ซึ่งผู้นำเที่ยวคือคนในชุมชนที่ได้รับการอบรมให้ร่วมกันอนุรักษ์และป้องกันไม่ให้ธรรมชาติภายในถ้ำถูกทำลาย การมาใช้ชีวิตในโฮมสเตย์บ้านแม่ละนา นักท่องเที่ยวจะได้รับชม “ลิเกไต” ศิลปะการแสดงพื้นบ้านเอกลักษณ์ที่สำคัญอีกอย่างหนึ่งของชาวไทยใหญ่ ใช้ดนตรีพื้นบ้านหลายชิ้น รวมทั้งรูปแบบการแต่งกายที่ใช้ในการแสดงก็แสดงให้เห็นถึงอัตตลักษณ์ที่สำคัญของชาวไทยใหญ่ ซึ่งการท่องเที่ยวในชุมชนบ้านแม่ละนานี้เกิดขึ้นได้จากความร่วมมือร่วมใจของชาวไทยในชุมชน 
 

นำเสนอการจัดการท่องเที่ยวรูปแบบโฮมสเตย์ของชุมชนบ้านแม่ละนา อำเภอปางมะผ้า จังหวัดแม่ฮ่องสอน ซึ่งเหมาะสำหรับการท่องเที่ยวเพื่อเรียนรู้วิถีชุมชน โดยมีชาวบ้านเข้าร่วมทำโฮมสเตย์ จำนวน 16 หลัง กิจกรรมในการท่องเที่ยวที่บ้านแม่ละนานอกจากจะนอนพักโฮมสเตย์แล้วยังมีการเยี่ยมชมนาข้าวอายุกว่าร้อยปี หากนักท่องเที่ยวมาในช่วงฤดูกาลเก็บเกี่ยวก็จะสามารถทดลองเกี่ยวกับร่วมกับชาวบ้านได้ กิจกรรมการทอผ้าลวดลายของชาวไทยใหญ่ที่สามารถซื้อกลับไปเป็นของฝาก กิจกรรมการบีบน้ำมันงาซึ่งเป็นสินค้าที่มีชื่อเสียงของหมู่บ้าน ผลิตจากงาขาวไร้สารเคมี การแสดงลิเกไทยใหญ่และงานประเพณีต่างๆ ที่นักท่องเที่ยวสามารถร่วมชมได้ ตลอดจนนำเสนออาหารไทยใหญ่ที่เจ้าของที่พักจัดหาให้นักท่องเที่ยวได้รับประทาน นอกจากการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมในหมู่บ้านแม่ละนาแล้ว ในบริเวณโดยรอบประกอบด้วยสถานที่ท่องเที่ยวที่มีความสวยงามตามธรรมชาติ เช่น ถ้ำแม่ละนา ถ้ำลอด และถ้ำปะการังอีกด้วย