ศึกษาการปรับตัวของวัยรุ่นปกาเกอะญอในเมืองเชียงใหม่ ภายใต้บริบทของเศรษฐกิจและสังคม รวมไปถึงการศึกษาการปรับตัวทางวัฒนธรรม ความสัมพันธ์ของกลุ่มวัยรุ่นชายและหญิง การรวมกลุ่มหรือความเป็นชาติพันธุ์ของวัยรุ่นปกาเกอะญอ ที่ได้ถูกสร้างความเป็นชายขอบทั้งจากสังคมใหม่และครอบครัวเดิม ทำให้พวกเขาจำเป็นต้องมีการสร้างยุทธศาสตร์ในการปรับตัวขึ้น ภายใต้เงื่อนไขต่าง ๆ ของสังคม โดยแบ่งกลุ่มการศึกษาออกเป็น 4 กลุ่ม คือ กลุ่มนักเรียนนักศึกษา กลุ่มวัยรุ่นในองค์กรศาสนา กลุ่มวัยรุ่นในองค์กรNGOs และกลุ่มวัยรุ่นที่ทำงาน ซึ่งแต่ละกลุ่มมีเงื่อนไขและสถานการณ์ที่เผชิญแตกต่างกันไปตามลักษณะของพื้นที่และกิจกรรม แสดงให้เห็นถึงการตีความนิยามใหม่เกี่ยวกับชีวิตหรือโลกทัศน์ในการใช้ชีวิตของกลุ่มวัยรุ่นปกาเกอะญอ

            การศึกษานี้เป็นการศึกษามิติทางชาติพันธุ์ของกะเหรี่ยงที่ชุมชนชายแดนบ้องตี้บน หมู่ที่ 1 ตำบลบ้องตี้ อำเภอไทรโยค จังหวัดกาญจนบุรี  ได้แบ่งออกเป็นสองกลุ่ม คือ กะเหรี่ยงใน หรือกะเหรี่ยงที่เกิดและอาศัยในฝั่งประเทศไทย และกะเหรี่ยงนอก หรือกะเหรี่ยงที่เคลื่อนย้ายมาจากฝั่งประเทศพม่า เนื่องจากว่าชาวกะเหรี่ยงเป็นกลุ่มชาติพันธุ์ท้องถิ่นดั้งเดิมที่มีจำนวนมากที่สุดในอาณาบริเวณนี้ จึงค่อนข้างมีบทบาททางสังคมที่โดนเด่นกว่ากลุ่มชาติพันธุ์อื่นที่มีขนาดเล็กกว่า เพื่อศึกษาปฏิสัมพันธ์ระหว่างกะเหรี่ยงในกับกะเหรี่ยงนอก และกระบวนการปรับตัวของกะเหรี่ยงพลัดถิ่นในบริบทของหมู่บ้านชายแดนไทย-พม่า จึงมุ่งความสนใจไปยังการปฏิสัมพันธ์ทางชาติพันธุ์ระหว่างกะเหรี่ยงทั้งสองกลุ่ม เพื่อทำความเข้าใจความสัมพันธ์ของผู้คนที่อาศัยอยู่ ณ อาณาบริเวณชายแดนแห่งหนึ่งของรัฐ-ชาติไทย

            ความสัมพันธ์ระหว่างกะเหรี่ยงกับคนเมื่อที่อยู่อาศัยบริเวณริมฝั่งแม่น้ำเมย อำเภอท่าสองยาง จังหวัดตาก กับที่อยู่บริเวณแม่น้ำเมย รัฐกะเหรี่ยง ประเทศพม่า  โดยเริ่มศึกษาตั้งแต่ 1 ตุลาคม 2545 ถึง          30 กันยายน 2548 ซึ่งมีลักษณะที่แตกต่างออกไปในแต่ละช่วงซึ่งเกิดจากการการปรับเปลี่ยนความสัมพันธ์เชิงอำนาจในพื้นที่ระหว่างกลุ่มอำนาจหลัก โดยมีการแบ่งความสัมพันธ์ออกเป็นสามยุค ได้แก่ยุคแรก ยุคก่อนเกิดรัฐสมัยใหม่ จนถึงพ.ศ. 2510 ซึ่งเป็นช่วงที่อังกฤษ ไทย และพม่ายังไม่เข้ามาจัดการพื้นที่ คนกะเหรี่ยง และคนเมืองค่อนข้างมีอิสระในการบุกเบิกที่ทำกิน ยุคที่สองเป็นยุครัฐกันชน ประมาณ พ.ศ. 2510-2530 เป็นยุคที่รัฐกะเหรี่ยงและรัฐไทยเข้ามามีส่วนในการควบคุมพรมแดนบริเวณแม่น้ำเมย ในช่วงนี้มีการพัฒนาสู่ความทันสมัย สุดท้ายยุคที่สามเป็นยุคที่รัฐกันชนล่มสลาย ทำให้กองกำลังเคเอ็นยูต้องเข้ามาอยู่ในค่ายอพยพในฝั่งไทย บริเวณชายแดนไทยพม่า มีความเข้มงวด มีกองกำลังหลายฝ่ายเข้ามาควบคุมพื้นที่ในฝั่งประเทศพม่า ส่วนรัฐไทยมีความเข้มงวด เรื่องคนข้ามแดนและสินค้า ทำให้เกิดวาทกรรม แรงงานข้ามชาติ ผู้อพยพที่เป็นภัยต่อความมั่นคงของชาติ

            วิทยานิพนธ์เรื่องนี้ได้ศึกษาถึงเรื่องการจัดการความรู้ของหมอพื้นบ้านชาวเขาเผ่าปกาเกอะญอ ตำบลบ้านจันทร์ อำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่โดยใช้ระยะเวลาในการวิจัย 1 ปี การวิจัยจะแยกออกเป็นกลุ่มหมอไสยศาสตร์ หมอสมุนไพร และหมอตำแย ที่อยู่ใน3หมู่บ้านคือ หมู่บ้านหนองแดง หมู่บ้านสันม่วง หมู่บ้านโป่งขาว อำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่ ซึ่งมีวิธีการเก็บข้อมูลโดยใช้วิธีการสัมภาษณ์แบบไม่เป็นทางการ หมอพื้นบ้านส่วนใหญ่ได้รับการถ่ายทอดความรู้จากบรรพบุรุษหรือผู้อาวุโส แต่ในการถ่ายทอดนั้นหมอพื้นบ้านจะไม่มีการรวมกลุ่มอย่างชัดเจน ไม่มีการถ่ายทอดความรู้อย่างเป็นระบบ แต่มีการแลกเปลี่ยนความรู้ระหว่างกัน โดยการรักษานั้นจะเน้นผสมผสานระหว่างความเชื่อ ประเพณี และวัฒนธรรมของแต่ละชนเผ่า

            ศึกษาวิธีการนำพระธรรมจาริกที่นำหลักธรรมคำสอนของพระพุทธศาสนาไปประกาศ เผยแผ่ และอบรม แนะนำชาวเขาที่อาศัยอยู่ในเขตพื้นที่โครงการธรรมจาริกในจังหวัดทางภาคเหนือของประเทศไทยจำนวน 50 อาสรม ผ่านกิจกรรมต่างๆ ได้แก่ การจัดตั้งโรงเรียนสอนวิชาศีลธรรมวันอาทิตย์แก่เด็กชาวเขา จัดงานประเพณีต่าง ๆ ในวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา วันสำคัญแห่งชาติ ให้การสงเคราะห์อนุเคราะห์เกื้อกูลด้านปัจจัยการดำเนินชีวิต และสาธารณสุขแก่ชาวเขาผู้ยากไร้ จัดตั้งสถานศึกษา อบรมอาชีพ เพื่อเป็นการปลูกฝังจิตสำนึกความเป็นไทยให้แก่ชาวเขา จากกระบวนการดังกล่าวทำให้ชาวเขาประพฤติตนเป็นพลเมืองดี และเป็นพุทธศาสนิกชนที่รู้จักบุญคุณแผ่นดินไทยที่อาศัยอยู่ใต้พระบรม-โพธิสมภาร พระธรรมจาริก ถือว่าเป็นส่วนที่สำคัญอย่างยิ่งในการสร้างความเป็นไทยห้แก่ชาวเขาดำเนินควบคู่ไปกับการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของรัฐบาล