ศึกษาพิธีกรรมศักดิ์สิทธิ์ที่เรียกว่างานบุญมาบุ๊โคะ ภายในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า บ้านมอทะ ตำบลแม่จัน อำเภออุ้มผาง จังหวัดตาก โดยถูกถ่ายทอดเรื่องราวผ่านประสบการณ์ของทีมงานสารคดี แสดงให้เห็นถึงการดำรงชีวิตของชาวปกาเกอะญอที่ล้วนขับเคลื่อนชีวิตด้วยวิถีเกษตร งานบุญเจดีย์มาบุ๊โคะจึงเสมือนพิธีเฉลิมฉลองผลิตผลใหม่หลังฤดูเก็บเกี่ยว เพื่อแสดงความขอบคุณต่อธรรมชาติ ที่ช่วยดูแลพืชผลอย่างดีตลอดฤดูกาล รวมถึงการศึกษาวัฒนธรรมที่ชาวกะเหรี่ยงให้ความสำคัญอย่างมากคือวัฒนธรรมการกิน วัฒนธรรมพี่น้องชาติพันธุ์ผ่านการใช้ชีวิตในแต่ละวันของชาวกะเหรี่ยง

          กลุ่มผู้นำหนุ่มสาวปกาเกอะญอ เข้าร่วมขบวนการเคลื่อนไหวทางสังคม โดยพัฒนาตัวเองด้วยการสร้างอัตลักษณ์ของคนสองวัฒนธรรม จากการเรียนรู้วัฒนธรรมของตน นำมาปรับใช้ หรือโต้ตอบกับความเปลี่ยนแปลงที่มาจากภายนอก และความเป็นลูกหลานที่ดีของชาวปกาเกอะญอด้วยการทำงานอย่างเสียสละ
เพื่อผลักดันให้เกิดการเปลี่ยนแปลงเชิงนโยบาย และร่วมเรียนรู้กับกลุ่มต่าง ๆ บทความนี้มุ่งนำเสนอความเป็นผู้นำของหนุ่มสาวปกาเกอะญอภายใต้อัตลักษณ์ของคนสองวัฒนธรรม และความเป็นลูกหลานที่ดี รวมไปถึงการใช้การเมืองวัฒนธรรมเป็นเครื่องมือในการเคลื่อนไหวทางสังคม เพื่อเสนอแนวทางการจัดการทรัพยากรในรูปแบบต่าง ๆ โดยยกตัวอย่างการศึกษาจากผู้นำคนหนุ่มสาว 4 คน ประกอบด้วย ผู้ใหญ่บ้านกลาง ตำบลบ้านดง อำเภอแม่เมาะ จังหวัดลำปาง ผู้ประกาศศาสนาคริสตจักรที่ 19 (เชียงใหม่ ลำปาง แม่ฮ่องสอน) เจ้าหน้าที่สนามของมูลนิธิรักษ์ป่าไม้ และอาสาสมัครชุมชนของเครือข่ายกลุ่มเกษตรภาคเหนือ มาอภิปรายถึงสิ่งที่ทำให้กลุ่มชาติพันธุ์กะเหรี่ยงได้สร้างอัตลักษณ์ขึ้น
 

            พยาธิเป็นปัญหาที่บั่นทอนสุขภาพของคนไทย โดยเฉพาะในพื้นที่ซึ่งห่างไกลจากความเจริญ และอยู่บริเวณแนวชายแดน เนื่องจากประชาชนเหล่านี้มักมีปัญหาสภาพบ้าน สิ่งแวดล้อม และสุขาภิบาลที่ทรุดโทรม ซึ่งเสี่ยงต่อปัญหาสุขภาพและความเจ็บป่วยจากพยาธิ ผู้ศึกษาจึงมุ่งศึกษาและอธิบายความเชื่อทางวัฒนธรรมเกี่ยวกับการป่วยเป็นของชาวกะเหรี่ยง ที่อาศัยอยู่บริเวณชายแดนไทยกับพม่าในจังหวัดกาญจนบุรี โดยอธิบายถึงแนวคิด ทฤษฎีต่าง ๆ ในการป่วยเป็นพยาธิ ชนิดของพยาธิที่พบ ความเชื่อของกะเหรี่ยงที่เกี่ยวกับสาเหตุและอันตรายของการเป็นพยาธิ อาการป่วยเป็นพยาธิที่กะเหรี่ยงสังเกตเห็น การรักษาแบบใช้ยาแผนปัจจุบันและใช้ยาสมุนไพร รวมไปถึงความเชื่อในการป้องกันการเป็นพยาธิซึ่งมีทั้งชาวบ้านที่เริ่มป้องกันและชาวบ้านที่ไม่สนใจป้องกัน

            กะเหรี่ยงบ้านวัดจันทร์ ตำบลบ้านจันทร์ อำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่อาศัยอยู่ในพื้นที่ป่าสนอันอุดมสมบูรณ์มากว่าร้อยปี ป่าสนเป็นเสมือน “ขุมทรัพย์” หล่อเลี้ยงชีวิต ให้ทั้งน้ำดื่มใช้ และทำการเกษตร ชาวบ้านรู้ถึงคุณค่าของป่าแห่งนี้ดีจึงรักษาป่าสนผืนใหญ่นี้ไว้ แต่มีคนกลุ่มหนึ่งต้องการเข้ามารุกราน ทำลายป่า แม้ชาวบ้านจะไม่เห็นด้วยแต่ก็ไม่สามารถโต้แย้งได้ บทความนี้จึงแสดงให้เห็นถึงความพยายามของกะเหรี่ยงบ้านวัดจันทร์ที่ร่วมกันคัดค้าน ต่อต้าน การเข้ามาขององค์การอุตสาหกรรมป่าไม้ (อ.อ.ป.) ที่จะใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติเพื่อมาพัฒนาหมู่บ้าน ซึ่งโครงการการทำไม้สนที่บ้านวันจันทร์นี้เป็นการดำเนินการตามแผน โดยที่ชาวบ้านไม่ได้รับความเป็นธรรม
 

            บทความนี้ได้เล่าถึงเรื่องของอดีตสถาปนิกชาวอเมริกันวัย 48 ปี ที่สละงานรับเหมาก่อสร้างขนาดใหญ่เพื่อไปเป็นครูสอนศิลปะ เขาได้เดินทางมาสอนเด็ก ๆ ชาวปวาเกอะยอหรือที่คนไทยเรียกว่า "กะเหรี่ยง" ในชุมชน 5 แห่งบริเวณเขตชายแดนจังหวัดตาก เป็นระยะเวลากว่า 6 สัปดาห์ เขามีความเชื่อมั่นในตัวเยาวชนชาวปวาเกอะญอที่มีความคิดสร้างสรรค์ไม่แพ้นักเรียนที่มีโอกาสดีทั้งหลาย โดยภายในบทความจะนำเสนอภาพวาดของเด็ก ๆ ประกอบกับข้อความบรรยายความหมายผ่านหัวข้อบันทึกหลักฐาน และอิสรภาพแห่งจินตนาการ