บทความนี้กล่าวถึงพลังของชุมชนในการจัดการพื้นที่ป่าที่ถูกใช้เป็นกรณีศึกษา จำนวน 2 แห่ง ได้แก่ ชุมชนร่มโพธิ์ทอง จังหวัดฉะเชิงเทรา ซึ่งชาวบ้านอพยพออกมาจากป่าโดยได้รับจัดสรรที่ดินทำกิน แต่เกิดความขัดแย้งและความไม่ไว้เนื้อเชื่อใจกันระหว่างกลุ่มชาวบ้าน จนกระทั่งเกิดการริเริ่มกิจกรรมป่าชุมชนและให้ผู้นำกลุ่มของแต่ละ   ชุมชนเป็นกลไกในการสร้างความไว้ใจระหว่างกัน ในที่สุดชุมชนก็ได้ร่วมมือกันดำเนินกิจกรรมป่าชุมชนพลิกฟื้นป่าเสื่อมโทรมให้เกิดความสมบูรณ์อีกครั้ง จนได้รับอนุญาตให้จัดตั้งป่าชุมชนขึ้น  และชุมชนเขาพระพุทธบาทน้อย จังหวัดสระบุรี ที่ต้องต่อสู้กับรงกดดันจากการขอสัมปทานภูเขาพระพุทธบาทน้อยรวมถึงการตักตวงใช้ประโยชน์ของชาวบ้านโดยรอบจากการหาของป่าและล้อมต้นไม้ใหญ่ไปขาย จนกระทั่งชาวบ้านได้หันกลับมาสร้างความร่วมมือในการอนุรักษ์ป่าในภูเขาแห่งนี้ ปรับเปลี่ยนแนวคิดให้เป็น “ป่าพึ่งคน คนพึ่งป่า” จนในที่สุดได้รับอนุญาตให้จัดตั้งป่าชุมชนขึ้น
     จึงเห็นได้ว่าพลังของชุมชนเป็นกลไกสำคัญในการดำเนินกิจกรรมสาธารณะของชุมชน ซึ่งเกิดขึ้นมาจากความไว้เนื้อเชื่อใจและความสามัคคี รวมถึงการจัดทำโครงสร้าง เช่น การจัดตั้งคณะทำงาน หรือคณะกรรมการเพื่อทำหน้าที่ขับเคลื่อนกิจกรรมของชุมชนได้อย่างยั่งยืน

     บทความนี้เป็นส่วนหนึ่งของงานวิจัยเรื่องภูมิปัญญาชาวบ้านและกระบวนการจัดการองค์ความรู้ของปราชญ์ชาวบ้าน: กรณีศึกษาเขตภาคเหนือตอนล่าง ใน 8 จังหวัด ได้แก จังหวัดพิษณุโลก จังหวัดอุตรดิตถ์ จังหวัดเพชรบูรณ์ จังหวัดตาก จังหวัดสุโขทัย จังหวัดกำแพงเพชร จังหวัดพิจิตร และจังหวัดนครสวรรค์ มาวิเคราะห์ทิศทางการนำองค์ความรู้ในท้องถิ่นมาใช้เพื่อการพัฒนาในโครงการต่างๆ ของรัฐ
     จากการให้ความสำคัญกับการนำผลผลิตทางภูมิปัญญามาใช้ในรูปแบบสินค้าและบริการ ทำให้ทุนทางวัฒนธรรมและปราชญ์ท้องถิ่นกลายเป็นสิ่งที่มีบทบาทต่อการจัดการความรู้ท้องถิ่น การเรียนรู้ในท้องถิ่นนั้นมักเป็นการเรียนรู้ที่เปิดกว้าง ผสมผสานการเรียนรู้ทางวิชาการณ์และการเรียนรู้ผ่านประสบการณ์ แต่ปัญหาที่เกิดขึ้นในการพัฒนาภูมิปัญญาท้องถิ่นคือการกระจัดกระจายของข้อมูลและขาดการจัดการที่เป็นระบบ รวมถึงขาดการเชื่อมต่อของข้อมูลภูมิปัญญาส่งผลให้ความร่วมมือในเชิงบูรณาการเป็นไปอย่างจำกัด รวมถึงการที่ชาวบ้านไม่สามารถนความรู้เดิมที่มีอยู่ไปประยุกต์ให้เกิดการพัฒนาในเชิงธุรกิจและความขัดแย้งที่เกิดขึ้นในแต่ละชุมชน 

     บทความนี้กล่าวถึงแนวคิดการพัฒนาที่ยั่งยืน โดยวิเคราะห์ยุทธศาสตร์การพัฒนาของรัฐไทยนับตั้งแต่แผนพัฒนาเศรษฐกิจสังคนแห่งชาติ ฉบับที่ 1 ซึ่งเป็นการวางรากฐานการพัฒนาที่เรียกได้ว่าไม่ยั่งยืนให้แก่สังคมไทยจึงตามมาด้วยผลกระทบจากการพัฒนาตามแนวทางดังกล่าว ได้แก การเปลี่ยนแปลงการผลิตของชาวนาชาวไร่สู่การผลิตเพื่อขาย  การพัฒนาที่ต้องการใช้ทรัพยากรธรรมชาติที่สูงขึ้นนำมาสู่การแย่งชิงทรัพยากรธรรมชาติ การพัฒนาที่ไม่ได้คำนึงถึงอนาคต ตกอยู่ในมายาการวัฒนธรรมบริโภค และปัญหามลพิษสิ่งแวดล้อม
     นอกจากนี้ ผู้เขียนยังกล่าวถึงการมีส่วนร่วมในการจัดการธรรมชาติกับการพัฒนาอย่างยั่งยืน ซึ่งจำเป็นต้องให้ประชาชนมีส่วนร่วมในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติ เกิดการเคลื่อนไหวที่ได้รับการสนับสนุนจากทุกภาคส่วน มีกระบวนการตรวจสอบถ่วงดุลย์จากภาคประชาสังคมและรัฐมีบทบาทสนับสนุน โดยการพัฒนาอย่างยั่งยืนที่แท้จริงต้องเป็นการเคารพสิทธิชุมชนตามหลักประชาธิปไตยที่ประชาชนมีส่วนร่วมตามที่รัฐธรรมนูญได้บัญญัติไว้ 

     บทความนี้กล่าวถึงการอนุรักษ์หอไตรวัดตะกาดเง้า ตำบลตะกาดเง้า อำเภอท่าใหม่ จังหวัดจันทบุรี มีการบูรณะภาพลายรดน้ำที่มีลวดลายทั้งภาพพุทธประวัติและชาดกต่างๆ รวมถึงการอนุรักษ์และเก็บรวมรวมเอกสารโบราณซึ่งมีเนื้อหาบางส่วนสะท้อนความเป็นท้องถิ่น
     ผู้เขียนจึงได้ยกเอาใจความสำคัญของการพัฒนาอย่างยั่งยืนมาอภิปรายการบูรณะหอไตรในครั้งนี้ โดยให้ความเห็นว่าการพัฒนาอย่างยั่งยืนจะเป็นการพัฒนาในลักษณะที่มีความต่อเนื่องและเห็นคุณค่า เช่นเดียวกับการบูรณหอไตรให้มีความสวยงาม แข็งแรง แล้วต้องตอบสนองการใช้ประโยชน์ของชุมชนได้ และส่งเสริมให้เกิดการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ที่ชุมชนตะกาดเง้า เพื่อให้เป็นการสร้างรายได้ให้คนในชุมชนต่อไป