ปาฐกถาโดย  ศ.ดร.ยศ สันตสมบัติ

โครงการหนึ่งแถบหนึ่งเส้นทาง (The Belt and Road Initiative-BRI) หรือ โครงการเส้นทางสายไหมแห่งศตวรรษที่ 21 เป็นความพยายามด้านนโยบายต่างประเทศขนาดยักษ์ของประธานาธิบดีสี จิ้นผิง แห่งสาธารณรัฐประชาชนจีน โครงการนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานเชื่อมโยงตลาดการค้าระหว่างประเทศจีนและประเทศต่าง ๆ ในภูมิภาคเอเชียและยุโรป อาจช่วยส่งเสริมระเบียบเศรษฐกิจโลก พลิกโฉมเครือข่ายการค้า การขนส่ง และความสัมพันธ์ทางการเมืองทั่วโลกภายในและระหว่างประเทศเป็นเวลาหลายทศวรรษ แต่เมื่อเริ่มก่อตั้งโครงการ BRI ความสับสนและข้อโต้เถียงต่าง ๆ ก็ยังเกิดขึ้นตลอดเวลา ในช่วงสองปีที่ผ่านมาทำให้เกิดความท้าทายใหม่สำหรับความเข้าใจเกี่ยวกับโครงการ BRI  ทั้งนี้ ข้อมูลเชิงลึกที่ได้จากการศึกษาวิจัยและสำรวจเชิงประจักษ์อย่างต่อเนื่องเกี่ยวกับโครงการ BRI ในประเทศต่าง ๆ ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ทำให้เห็นประเด็นสำคัญเกี่ยวกับการทดลองเชิงแนวคิดและระเบียบวิธี เพื่อประมวลและวิเคราะห์พลวัตและความหมายของโครงการ BRI ของจีน รวมถึงอิทธิพลระหว่างประเทศที่กำลังเติบโต และวิถีการพัฒนาเศรษฐกิจที่ส่งผลกระทบต่อความเป็นจริงทางสังคม-เศรษฐกิจและวัฒนธรรมในระดับฐานราก

เสวนาโดย

ศ.เกียรติคุณ ดร.อานันท์ กาญจนพันธุ์

รศ.ดร.อัจฉริยา ชูวงศ์เลิศ

ผศ.ดร.บุญเลิศ วิเศษปรีชา

ดำเนินรายการโดย  เจษฎา เนตะวงศ์

การทบทวนและทำความเข้าใจวิธีวิทยาเชิงชาติพันธุ์นิพนธ์ที่นักมานุษยวิทยาถูกสอนให้รู้จักการทำงานภาคสนาม หรือ Fieldwork ที่อาศัยการเข้าไปอยู่กับกลุ่มคนที่ถูกศึกษาแบบฝังตัว และพบปะคนแบบเผชิญหน้าเสมือนสมาชิกคนหนึ่งในชุมชน โดยที่นักมานุษยวิทยาต้องฝึกการพูดภาษาของคนอื่นเพื่อใช้สื่อสารพูดคุย การเข้าไปอยู่ในชุมชน ใช้ชีวิตในหมู่บ้านเป็นระยะเวลานานเพื่อสังเกตอย่างมีส่วนร่วมในกิจกรรมต่าง ๆ ที่กลุ่มคนที่ถูกศึกษาปฏิบัติในชีวิตประจำวัน วิธีการนี้ทำให้นักมานุษยวิทยาเข้าใจวิธีคิดและโลกทัศน์ของคนเหล่านั้น มีมุมมองแบบคนใน อย่างไรก็ตาม การศึกษาด้วยวิธีการนี้ต้องใช้เวลานาน นักมานุษยวิทยาจึงต้องปรับวิธีการศึกษาให้สะดวก เหมาะสมและสอดคล้องกับเวลาที่มีไม่มากนัก แต่คุณูปการของการศึกษาชุมชนแบบฝังตัวคลุกคลีกับชาวบ้านเพื่อเก็บรายละเอียดต่าง ๆ ที่พบเห็นในชีวิตประจำวันอาจเป็นสิ่งจำเป็นเพราะช่วยให้เข้าใจความซับซ้อนและการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในกลุ่มวัฒนธรรมที่ศึกษา

เสวนาโดย

ศ.ดร.รัศมี ชูทรงเดช

ดร.อมรา ศรีสุชาติ

อ.ดร.ภีร์ เวณุนันทน์

อ.อุดมลักษณ์ ฮุ่นตระกูล

ดำเนินรายการโดย   ศ.ดร.รัศมี ชูทรงเดช

โบราณคดีเป็นศาสตร์ที่ว่าด้วยการศึกษามนุษย์ พลวัตทางสังคมและวัฒนธรรมในอดีต ในหลายทศวรรษที่ผ่านมามีการพัฒนาแนวคิดทฤษฎีและวิธีวิทยาที่หลากหลายแนวทางตามกระแสการเปลี่ยนแปลงของโลกวิชาการและสังคม งานโบราณคดีของประเทศไทยปัจจุบันมีการใช้วิธีวิทยาทั้งรูปแบบที่เป็นเครื่องมือทางความคิดและเทคนิควิธีทางโบราณคดี รวมถึงการประยุกต์ใช้จากศาสตร์อื่นในการอธิบายและตีความหลักฐานทางโบราณคดี ในหัวข้อนี้ นักโบราณคดีสี่รุ่น มีประสบการณ์การทำงานที่แตกต่างกันในแต่ละยุคสมัย จะมาวิพากษ์ ทบทวน และสะท้อนคิดวิธีวิทยาทางโบราณคดีจากประสบการณ์ทำงานภาคสนามและห้องปฏิบัติการ เพื่อพัฒนาองค์ความรู้ แนวคิดทฤษฎี และวิธีวิทยาที่ปรับปรนให้เหมาะตามบริบทของงานโบราณคดี

เสวนาโดย

ศ.ดร.นิติ ภวัครพันธุ์

ดร.กฤษฎา บุญชัย

ดร.ตรงใจ หุตางกูร

ดำเนินรายการโดย  ดร.ตรงใจ หุตางกูร

มนุษยสมัย (Anthropocene) คือแนวคิดที่นักสังคมศาสตร์นำมาใช้อธิบายช่วงเวลาที่โลกเกิดการเปลี่ยนแปลงด้วยกิจกรรมของมนุษย์ ซึ่งมีข้อถกเถียงเกี่ยวกับสาเหตุและรากเหง้าของช่วงเวลานี้ด้วยคำอธิบายที่แตกต่างกัน จุดร่วมที่นักวิชาการสนใจก็คือ กิจกรรมของมนุษย์ได้ทำให้เกิดผลกระทบต่อภูมิประเทศ สภาพแวดล้อม นิเวศวิทยา สภาพอากาศ ธรรมชาติและสิ่งมีชีวิตสายพันธุ์อื่นอย่างไร การกระทำของมนุษย์สัมพันธ์กับระบบเศรษฐกิจทุนนิยมและระบอบอำนาจที่ใช้ควบคุมและจัดระเบียบการจัดสรรทรัพยากรที่เหลื่อมล้ำอย่างไร ในกลุ่มประเทศที่ร่ำรวยของชาวตะวันตกกับประเทศยากจนในภูมิภาคต่าง ๆ ของโลก ได้รับผลกระทบจากกิจกรรมการพัฒนาอุตสาหกรรมเหมือนและต่างกันอย่างไร คำถามเหล่านี้นำไปสู่การศึกษาความไม่เท่าเทียม ความไม่เป็นธรรม และการเอารัดเอาเปรียบระหว่างประเทศมหาอำนาจกับประเทศยากจน ซึ่งเกิดช่องว่าทางเศรษฐกิจและการพัฒนาคุณภาพชีวิตที่ต่างกัน ในขณะที่กลุ่มประเทศยากจนมิได้ประโยชน์จากความก้าวหน้าทางเศรษฐกิจแต่ได้รับผลกระทบจากภัยธรรมชาติ โรคระบาด ความเสื่อมโทรมของระบบนิเวศ และมลพิษหลากหลากรูปแบบ สิ่งเหล่านี้คือความรุนแรงเชิงโครงสร้างที่เกี่ยวข้องโดยตรงกับทิศทางการพัฒนาระบบทุนนิยมและลัทธิจักรวรรดินิยม

เสวนาโดย

รศ.ดร.เก่งกิจ กิติเรียงลาภ 

ดร.จิราพร เหล่าเจริญวงศ์ 

ชัชชล อัจนากิตติ 

ดำเนินรายการโดย  ชัชชล อัจนากิตติ

ในช่วงเวลาที่มีการตั้งคำถามเกี่ยวกับการนำมนุษย์มาเป็นศูนย์กลางของความรู้และความจริงเกี่ยวกับโลก ส่งผลให้วงวิชาการมีข้อถกเถียงใหม่ ๆ ว่าสิ่งต่าง ๆ ที่อยู่รอบตัวมนุษย์มีความสำคัญไม่น้อยกว่ามนุษย์ นำไปสู่ความท้าทายเพื่อแสวงหาวิธีและการทำงานแบบใหม่ศึกษาการมีอยู่ของสิ่งต่าง ๆ นอกจากนั้น ยังมีการศึกษาพื้นที่ ภูมิประเทศหรืออาคารสถานที่ เพื่อตรวจสอบตัวตนของวัตถุต่าง ๆ ที่มีส่วนกำหนดการดำรงอยู่ที่ต่างไปจากประสบการณ์ของมนุษย์ รวมทั้งการศึกษาการดำรงอยู่และความรู้สึกของพื้นที่และสถานที่ ในประสบการณ์และอารมณ์ที่หลากหลาย ส่งผลให้การศึกษาพื้นที่ต้องอาศัยผัสสะที่แตกต่างกัน รวมถึงวิธีเก็บข้อมูลที่ไม่ยึดติดตายตัวกับพื้นที่ แต่ชี้ให้เห็นวิธีการเคลื่อนย้าย ติดตาม และเดินทางไปพร้อมกับกลุ่มเป้าหมายที่ศึกษา ซึ่งอาจเป็นกลุ่มคน กลุ่มสิ่งมีชีวิต กลุ่มวัตถุสิ่งของ ซึ่งถูกทำให้เคลื่อนที่ไปในสภาพแวดล้อมที่แตกต่างหลากหลาย

เสวนาโดย

ศุภร ชูทรงเดช

นัทกฤษ ยอดราช

แดนไท สุขกำเนิด

เดชรัต สุขกำเนิด

วริศ โดมทอง

ดำเนินรายการ เดชรัต สุขกำเนิด

ในยุคที่การเล่นเกมเป็นประสบการณ์ที่น่าตื่นเต้น เป็นความสนุกสนาน สร้างความผ่อนคลาย และน่าครุ่นคิดในเวลาเดียวกัน เกมจึงเป็นการสร้างและขยายขอบเขตพื้นที่สังคมที่น่าสนใจ ในกลุ่มคนเล่นเกมจะต้องปฏิบัติตามกฎกติกาของเกมอย่างเคร่งครัด ทำให้เห็นปฏิสัมพันธ์ของผู้เล่นเกมที่ดำเนินไปตามเรื่องราวที่เกมสร้างไว้ ในเชิงมานุษยวิทยา เกมคือกิจกรรมสังคมที่มีทั้งการใช้กำลังและความคิด ในสังคมของการเรียนรู้ เกมจะถูกนำมาเป็นเครื่องมือเพื่อกระตุ้นและส่งเสริมให้ผู้เล่นเกิดความเข้าใจเนื้อหาและความคิดต่าง ๆ ดังนั้น การออกแบบเกมให้สะท้อนเนื้อหาและประสบการณ์ทางสังคมและวัฒนธรรม จำเป็นต้องอาศัยการออกแบบที่รัดกุม การนำความรู้ทางมานุษยวิทยาที่ต้องการให้ผู้เล่นมีความเข้าใจวัฒนธรรมที่หลากหลายของมนุษย์ จึงเป็นประสบการณ์สำคัญที่จะช่วยส่งเสริมให้ความรู้มานุษยวิทยาไม่จำกัดอยู่เฉพาะหนังสือและตำเราเรียน แต่ดัดแปลงไปสู่เกมที่เชิญชวนให้คนกลุ่มต่างๆเข้ามาเรียนรู้เรื่องราวของผู้คนและวัฒนธรรมผ่านเกมที่สนุกสนานและพัฒนาความคิดไปพร้อมกัน

เสวนาโดย

ศ.ดร.ธเนศ อาภรณ์สุวรรณ

รศ.ดร.มุนินทร์ พงศาปาน

อ.ธีระพล อันมัย

ดำเนินรายการโดย  ดร.นฤพนธ์  ด้วงวิเศษ

สังคมไทยในปัจจุบัน กำลังเผชิญหน้าความท้าทายเกี่ยวกับความคิดเชิงการเมืองที่แตกต่างหลากหลาย คนรุ่นต่างๆ ได้ออกมาแสดงจุดยืนทางความคิดเพื่อวิพากษ์วิจารณ์การทำงานของรัฐ เสนอแนะแนวทางการแก้ปัญหาสังคม เรียกร้องให้รัฐยอมรับสิทธิและเสรีภาพของประชาชน สนับสนุนให้กลุ่มคนต่าง ๆ ที่ถูกกดขี่ข่มเหง ถูกเอารัดเอาเปรียบ และถูกกีดกันจากโครงสร้างอำนาจที่ไม่เป็นธรรมออกมาต่อสู้และล้มล้างระบบที่ปิดกั้นประชาชน การเคลื่อนไหวทางสังคมของคนกลุ่มต่าง ๆ โดยเฉพาะคนรุ่นใหม่ที่ต้องการเห็นความเท่าเทียมและแสวงหาการพัฒนาชาติที่ต่างไปจากเดิม จึงเป็นประเด็นที่นักวิชาการให้ความสนใจ การเข้าไปติดตามดูชีวิตของคนรุ่นใหม่และการเคลื่อนไหวของคนที่ถูกเบียดขับทางสังคมอาจช่วยทำให้เห็นความคิด ความใฝ่ฝัน ความปรารถนาและโลกทัศน์ทางสังคมที่คนเหล่านี้พยายามสร้างขึ้นเพื่อเปลี่ยนสังคมไปสู่สิ่งที่ดีกว่าเดิม

Atsuro Morita

Steve Brown  

Casper Bruun Jensen 

Maya Kóvskaya

อภิปรายและดำเนินรายการ  รศ.ดร.จักรกริช สังขมณี

Central to our roundtable discussion is the topic of southern Anthropocenes, which begins from the widespread dissatisfaction outside the Global north with the characterization of planetary climate problems as Anthropocene.  Among other things, the Anthropocene has been criticized as universalizing the affluent White, Western subject and for depoliticizing climate change by failing to acknowledge colonialism and vastly uneven patterns of consumption and destruction. Rather than disbanding the term, we aim to take these critiques on board by examining Anthropocene effects from different locations and perspectives based in the global South: particularly in Thailand and Southeast Asia but also in Latin America.

Marisol de la Cadena’s anthropo-not-seen captures something important about all the things, process, entities, events that fall into the cracks between competing Western mega-theories. Southern Anthropocenes are inspired by the pluralizing effect of paying attention to those cracks. This means that the examination of pluriversal politics of ontology will contribute to an understanding of what has been called the anthropo-not-seen; that is, to articulate the social, ecological, and pertinence of events that tend to remain invisible from Western Anthropocene perspectives.

The roundtable raises many questions, including existential ones, about how to understand and address the emergent issues, and the notions of southern Anthropocene and pluriversal politics provide an exciting new vantage point for tackling them.

เสวนาโดย

ผศ.คมกฤช อุ่ยเต็กเค่ง

ดร.ณีรนุช แมลงภู่

สมัคร์ กอเซ็ม

ดำเนินรายการโดย  ดอกรัก พยัคศรี

ความเชื่อทางศาสนาในสังคมไทยปัจจุบัน มีการเชื่อมเข้าหากัน พุทธศาสนาดำรงอยู่ร่วมกับความเชื่อเรื่องผีและไสยศาสตร์ รวมถึงสัมพันธ์กับลัทธิพิธีกรรมของศาสนาอื่น มีความซับซ้อนจากประสบการณ์ของกลุ่มคนที่หลากหลาย ในหลายครั้งมีความขัดแย้งและความไม่ลงรอยกันเกิดขึ้น ความเชื่อซึ่งดำรงอยู่คู่กับการดำเนินชีวิตของมนุษย์มาตั้งแต่อดีต เป็นประสบการณ์เชิงจิตวิญญาณ อารมณ์ความรู้สึก ผัสสะ เป็นทั้งสิ่งที่จับต้องได้และจับต้องไม่ได้ มีมิติที่มองเห็นและมองไม่เห็น เป็นสภาวะที่สอนให้มนุษย์เห็นคุณค่าของชีวิตและการอยู่ร่วมกับคนอื่น ในขณะเดียวกันก็สร้างขอบเขตของความเป็นพวกเดียวกันและคนต่างพวกกัน มีกฎระเบียบแบบแผนและข้อบังคับที่ส่งผลต่อวิธีสร้างความสัมพันธ์ทางสังคมและการปฏิบัติตัวในระดับบุคคล การศึกษาประสบการณ์ทางศาสนาและความเชื่อจึงต้องใช้เทคนิคและวิธีการที่หลากหลายให้เหมาะสมกับสถานการณ์ สภาพแวดล้อม พฤติกรรมของกลุ่มคน และวิธีปฏิบัติของแต่ละบุคคล 

เสวนาโดย

รศ.ดร.วสันต์ ปัญญาแก้ว

ดร.ประชาธิป กะทา

รศ.ดร.ทวีศักดิ์ เผือกสม

ดำเนินรายการโดย  รศ.ดร.วสันต์ ปัญญาแก้ว

สังคมที่มีความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มนุษย์จำเป็นต้องพัฒนาทักษะและความสามารถที่จะใช้อุปกรณ์เทคโนโลยีในการทำกิจกรรมต่าง ๆ การศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับเทคโนโลยีจึงเป็นเรื่องท้าทายต่อความเข้าใจใหม่ ๆ เกี่ยวกับการสร้างตัวตน อารมณ์ และสังคม เช่น การสร้างภาพหลายมิติ คอมพิวเตอร์กราฟฟิค การเข้าไปอยู่ในสื่อออนไลน์ การใช้อวัยวะเทียม อุปกรณ์ทางการแพทย์ การสร้างโมเดล virtual จำลองเหตุการณ์ การเป็นตัวละครในเกมส์คอมพิวเตอร์ การใช้กล้องติดตามตัว การใช้เทคโนยี GPS การใช้โดรนเก็บข้อมูล การใช้โปรแกรมคอมพิวเตอร์เพื่อสร้างภาพเคลื่อนไหว คลื่นวิทยุ เป็นต้น รวมถึงวิธีการทางวิทยาศาสตร์ที่เกิดขึ้นในการศึกษารหัสพันธุกรรม การศึกษาทางชีววิทยาในห้องทดลองทางการแพทย์ ซึ่งบ่งชี้ถึงอุปกรณ์ที่ใช้รวบรวมข้อมูล นอกจากนั้นยังอธิบายให้เห็นว่าประวัติศาสตร์ของวิทยาศาสตร์เกี่ยวข้องกับการเมืองของความรู้ โลกทัศน์ ประสบการณ์ และความรู้สึกของนักวิทยาศาสตร์ที่มีผลต่อการตีความ การอธิบายและสร้างทฤษฎีสากลเพื่อพิสูจน์ความจริงในโลกวัตถุ

อ.ศรยุทธ เอี่ยมเอื้อยุทธ

ดร.ธัชธรรม ศิลป์สุพรรณ

ดร.รวิตะวัน โสภณพนิช

ดร.ภูมิภักดิ์ จารุประกร

อ.กุลธีร์ บรรจุแก้ว

ดำเนินรายการ อ.ศรยุทธ เอี่ยมเอื้อยุทธ

จุดหักเหสำคัญในการศึกษาทางมานุษยวิทยาหลัง ค.ศ. 1990 เป็นต้นมา วางบนพื้นฐานคำถามที่เรียบง่ายแต่มีนัยถึงรากถึงโคนต่อแนววิธี (method) ในการเก็บรวบรวมข้อมูลในการทำงานชาติพันธุ์นิพนธ์ นั่นคือ การใช้ดวงตาในการสำรวจตรวจตราชีวิตทางวัฒนธรรมของผู้อื่น ควบคู่ไปกับการพยายามจดบันทึกปรากฏการณ์ทางวัฒนธรรม รวมไปถึงย่อยข้อมูลทุกประเภททั้งภาพถ่ายและเสียงบันทึกให้อยู่ในรูปแบบของอักษรเพื่อสามารถนำไปเขียนและตีพิมพ์เผยแพร่ต่อไปในภายหลัง  แนววิธีการทำงานในลักษณะนี้แม้จะได้รับการยอมรับและกลายเป็นขนบการทำงานทางชาติพันธุ์นิพนธ์ แต่ยังคงมีข้อจำกัดในแง่มุมของการลดทอนความเป็นไปได้อื่น ๆ ในการทำความเข้าใจและเผยแพร่คุณค่าและความหมายของวัฒนธรรมอื่น ทั้งยังเป็นการทำงานที่ตกอยู่ภายใต้การใช้ดวงตาและการมองเห็นเป็นศูนย์กลาง (Ocularcentrism) ในการรับรู้ความจริงของโลก การทำงานเช่นนี้เป็นผลผลิตของสภาวะความทันสมัยที่กำหนดให้ “ทัศนานิยม” (Visualism) อยู่ในลำดับสูงสุดของการค้นหาความรู้  มีผลให้ การสำรวจตรวจสอบประสบการณ์ทางวัฒนธรรมอื่นและของคนอื่นในรูปแบบที่มิอาจทัศนาพินิจได้ด้วยสายตา (Non-visual mode) เป็นสิ่งที่ถูกประเมินค่าต่ำและถูกละเลยอยู่เสมอ ข้อเสนอประการหนึ่งของนักมานุษยวิทยาที่ต้องการข้ามพ้นข้อจำกัดในข้างต้นก็คือ จำเป็นต้องมีการเคลื่อนเปลี่ยนศูนย์กลางการรับความรู้สึก (the shifting sensorium) จากการใช้ดวงตาในการสังเกตการณ์ไปสู่การใช้หูฟังเสียง หรือใช้ผัสสะการรับรับรู้ประเภทอื่นที่ดำเนินการควบคู่กันไปในลักษณะที่เป็นพหุผัสสะ (Multi-sensory) มากกว่าที่จะถูกผูกขาดด้วยด้วยผัสสะใดผัสสะหนึ่ง การศึกษาปรากฏการณ์ทางสังคมผ่านผัสสะหลากประเภทจึงเป็นเสมือนการบุกเบิกพรมแดนความรู้ใหม่และสลายพรมแดนของมานุษยวิทยาเพื่อมุ่งสู่ความเป็นสหวิทยาการ (interdisplinenary) มากยิ่งขึ้น

ปาฐกถาโดย

รศ.ดร.ปิ่นแก้ว เหลืองอร่ามศรี

ทวิภาคนิยมเป็นทั้งโจทย์ทางปรัชญาและปมปัญหาทางการเมือง โดยเฉพาะอย่างยิ่งการเมืองเรื่องเพศ ที่ทั้งนักปรัชญา และนักเคลื่อนไหว ต่างเพียรพยายามค้นหาทางออก ในระดับปรัชญา ข้อเสนอในการหันไปหามโนทัศน์ Dasein ที่ไร้กายเนื้อของไฮเดกเกอร์ หรือการถอดรื้อทวินิยมเชิงโครงสร้างของฌาคส์ เดอร์ริดา เพื่อกลับไปยังภาวะดั้งเดิมของการดำรงอยู่ก่อนการแยกความแตกต่าง (pre-differential state) เพื่อเปิดทางสู่การกลายเป็น (becoming) ตลอดจนการทำให้เพศภาวะเป็นภาวการณ์ของการกลายเป็นของจูดิธ บัธเลอร์  เหล่านี้ ต่างก็ได้มีผลต่อการบ่อนเซาะฐานคิดเกี่ยวกับอัตลักษณ์ทางเพศคู่ตรงข้ามหญิงชายที่ครอบงำสังคมมาเป็นเวลานาน ประวัติศาสตร์แห่งการพยายามทลายทวิภาคนิยมในเพศภาวะไม่เพียงเกิดขึ้นในระดับวาทกรรม ภาษา วิถีแห่งการแสดงออก หรือการสร้างความหมายใหม่ให้กับร่างกายเท่านั้น หากแต่ยังนำไปสู่การแสวงหาแนวทางในการเข้าใจภววิทยา และวิถีทางแห่งการดำรงอยู่ (mode of being) ทางเพศนอกโครงข่ายอำนาจของทวิภาคนิยม สำนักคิดเช่นหลังโครงสร้างนิยม มีบทบาทสำคัญในการรื้อถอนเพศภาวะ ที่ทั้งตั้งคำถามต่อสตรีนิยมเองในการผลิตซ้ำทวิภาคนิยมทางเพศ และทั้งให้อำนาจต่อวิถีวิพากษ์ใหม่เช่น ทฤษฎีเควียร์ ในการท้าทายความรู้เกี่ยวกับเพศและปทัสถานรักต่างเพศ แต่วิธีวิทยาแบบหลังโครงสร้างนิยม ก็กลับทำให้การเมืองเรื่องเพศ กลายเป็นเพียงการเมืองอัตลักษณ์ที่มองไม่เห็นความสัมพันธ์ทางอำนาจที่ควบคุมกำกับทวิภาคนิยมในการเมืองอัตลักษณ์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งความสัมพันธ์ภายใต้ระบบทุนนิยม การกลับไปหาทฤษฎีในสาย     มาร์กซิสม์ และจิตวิเคราะห์ ของงานในสายหลังเควียร์ศึกษา (post-queer studies) จึงเป็นการพยายามสร้างวิธีวิทยาในการออกจากทวิภาคนิยมทางเพศ ที่ขยายขอบเขตของการวิเคราะห์ออกจากหน่วยทางวัฒนธรรม และสร้างกรอบความคิดเกี่ยวกับการเมืองเรื่องเพศด้วยเครื่องมือการวิเคราะห์แบบเศรษฐศาสตร์การเมือง

เสวนาโดย

รศ.ดร.ยุกติ มุกดาวิจิตร

ผศ.ดร.บัณฑิต จันทร์โรจนกิจ 

อ.ศรยุทธ เอี่ยมเอื้อยุทธ

ดำเนินรายการโดย  อ.ศรยุทธ เอี่ยมเอื้อยุทธ

นำเสนอวิธีการเก็บข้อมูลภาคสนามจากการใช้ผัสสะเพื่อสร้างประสบการณ์เกี่ยวกับการดำรงอยู่ของสิ่งต่าง ๆ ที่นอกเหนือไปจากการมองเห็นด้วยสายตา ได้แก่ การฟังเสียง การดมกลิ่น การลิ้มรส และการสัมผัสทางกาย ทั้งนี้เพื่อทำให้เห็นว่าภายใต้สถานการณ์บางอย่าง การใช้ผัสสะอาจทำให้เข้าใจความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์และสิ่งที่มิใช่มนุษย์ เช่น เสียงลม กลิ่นของดอกไม้ ความเย็นของอากาศ รสชาติของอาหาร การเคลื่อนไหวของร่างกาย การเต้น การเล่นกีฬา การร้อง การใช้เสียง เป็นต้น รวมถึงวิธีการใช้อารมณ์เป็นเครื่องมือในการทำความเข้าใจมนุษย์และสิ่งที่มิใช่มนุษย์ ได้แก่ อารมณ์ที่แสดงออกในยามทุกข์และสุข ความรู้สึกโดดเดี่ยว ความท้อแท้ ความเจ็บปวดจากสงคราม ความทุกข์จากโรคภัยไข้เจ็บ ความตื่นเต้นจากการเล่นเกมหรือกีฬา ความรู้สึกคิดถึงและเป็นห่วงเป็นใยต่อคนรักและสิ่งที่เป็นที่รัก เป็นต้น ทั้งนี้ควรชี้ให้เห็นว่าวิธีการรับรู้ถึงอารมณ์ต่าง ๆ มีลักษณะและเงื่อนไขอย่างไร ผู้ศึกษาต้องเข้าไปมีส่วนกับอารมณ์เหล่านั้นมากน้อยอย่างไร การศึกษาผ่านอารมณ์ทำให้พบประสบการณ์ที่ต่างไปจากเดิมอย่างไร

เสวนาโดย

สรัช สินธุประมา

ดร.บุศรินทร์ เลิศชวลิตสกุล

รศ.ดร.พัชรินทร์ สิรสุนทร

ดำเนินรายการโดย  ดร.นฤพนธ์ ด้วงวิเศษ

การศึกษาอนาคตเป็นเรื่องใหม่สำหรับนักมานุษยวิทยา เนื่องจากตามขนบวิธีวิทยาที่นักมานุษยวิทยาคุ้นเคยจะเป็นการศึกษาสังคมปัจจุบันหรือสืบค้นประวัติศาสตร์ความเป็นมาของมนุษย์ สำหรับโจทย์เรื่องสังคมในอนาคตยังเป็นเรื่องท้าทายในการศึกษาอยู่มาก อย่างไรก็ตาม เนื่องจากสภาพสังคมปัจจุบันที่เต็มไปด้วยปัญหาที่ซับซ้อน สิ่งที่จะมองข้ามไม่ได้คือ สังคมและชีวิตในวันข้างหน้าที่มนุษย์กำลังจะเดินต่อไปล้วนเต็มไปด้วยสิ่งที่เป็นผลมาจากช่วงเวลาปัจจุบัน ไม่ว่าจะเป็นความไม่เท่าเทียมทางสังคม การเสื่อมโทรมของสภาพแวดล้อม การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ การต่อสู้แย่งชิงทรัพยากรระหว่างประเทศมหาอำนาจกับประเทศที่ยากจน การพัฒนาแบบก้าวกระโดดวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ปัญหาและเรื่องใหม่ ๆ ที่พบในปัจจุบันล้วนบอกทิศทางสังคมและวิถีชีวิตที่จะเกิดขึ้นในอนาคต นักมานุษยวิทยาจึงควรแสวงหาวิธีการทำงานใหม่ ๆ เพื่อรับมือกับสถานการณ์ที่กำลังเปลี่ยนแปลงและจะปรากฎขึ้นในช่วงเวลาข้างหน้า

เสวนาโดย

ผศ.ดร.ดำรงพล อินจันทร์

ผศ.ดร.ประสิทธิ์ ลีปรีชา

รศ.ดร.นฤมล อรุโณทัย

ดำเนินรายการโดย  อภินันท์ ธรรมเสนา

การเคลื่อนไหวทางสิทธิของกลุ่มชาติพันธุ์ในสังคมโลกและสังคมไทยเป็นปรากฎการณ์ที่บ่งบอกให้เห็นถึงความไม่เท่าเทียมในความเป็นพลเมืองของรัฐ ซึ่งเป็นผลมาจากวิธีคิดแบบชาตินิยมและการแบ่งแยกเชื้อชาติทางสังคม ในกรณีสังคมไทยซึ่งได้สถาปนา “ความเป็นไทย” ในช่วงหลายทศวรรษที่ผ่านมา ทำให้กลุ่มชาติพันธุ์อื่นที่อาศัยและร่วมสร้างสังคมมายาวนานถูกตีตราให้เป็น “คนอื่น” และไม่ได้รับสิทธิในการเป็นพลเมือง จากปัญหานี้ นักมานุษยวิทยาและนักวิชาการทางสังคมศาสตร์ต่างร่วมกันทำงานเพื่อขับเคลื่อนให้รัฐไทยตระหนักถึงการมีอยู่และศักดิ์ศรีของกลุ่มชาติพันธุ์ โดยการเสนอร่างพระราชบัญญัติคุ้มครองและส่งเสริมวิถีชีวิตกลุ่มชาติพันธุ์ ซึ่งมีเป้าหมายเพื่อส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิกลุ่มชาติพันธุ์ในประเทศไทย การเสนอกฎหมายฉบับนี้สะท้อนให้เห็นว่านักมานุษยวิทยามีบทบาทต่อการแก้ไขปัญหาสังคมและทำงานประโยชน์ต่อสาธารณะ ซึ่งเป็นตัวอย่างสำหรับการแก้ปัญหาสังคมในประเด็นอื่น ๆ อีกในอนาคต

           ละครถกแถลง Deliberative Theatre เป็นการแสดงที่พาเราเข้าไปเป็นส่วนหนึ่งของโลกแห่งประสบการณ์ที่กำกวม ซับซ้อนและอ่อนไหว มันไม่ใช่การแสดงที่ถ่ายทอดเนื้อหาแบบที่จบในตัวหรือให้คำตอบสำเร็จรูป แต่มันนำเสนอความแตกต่างทางความคิด พลวัติของความขัดแย้ง ความกำกวมที่ท้าทายการตัดสินถูกผิดแบบขาว-ดำ และความเป็นมนุษย์ที่เปราะบาง มันเปิดโปงปฏิบัติการของอำนาจและเผยแสดงถึงอคติที่อาจมีอคติอื่นซ้อนทับ มันทำให้ผู้คนเป็นส่วนหนึ่งของมุมมองที่แตกต่าง และมันตั้งคำถามกับสิ่งที่หลายครั้งเรามองว่าเป็นเรื่องราวปกติขิงชีวิต และละครถกแถลงจึงเป็นศิลปะเพื่อการเปลี่ยนแปลง เป็นการแสดงที่ทำให้เวทีละครกลายเป็นพื้นที่ของการถกแถลง ไม่ใช่เพื่อหาคำตอบสุดท้าย แต่เพื่อให้เราสามารถมีชีวิตอยู่ในความแตกต่างที่เราจะต้องแสวงหาคำตอบ ทั้งสำหรับตัวเราและเพื่อสังคมที่ดีขึ้นกว่าเดิม

โดย คณะละครมะขามป้อม และประกาศหัวข้อประชุมมานุษยวิทยา ปี พ.ศ. 2566