กล่าวถึงการพัฒนาระบบตัวเขียนภาษาก๋องที่บ้านกกเชียง ตำบลห้วยขมิ้น อำเภอด่านช้าง จังหวัดสุพรรณบุรี ซึ่งภาษาก๋องมีเพียงแต่ภาษาพูดเท่านั้นไม่มีภาษาเขียน ดังนั้นการถ่ายทอดความรู้ทางภาษาจากผู้อาวุโสไปสู่รุ่นเด็ก อาจทำให้รับสารได้ไม่หมดไม่มีความยั่งยืนประกอบกับภาษาพูดมีการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา ดังนั้นภาษาเขียนจึงมีบทบาทสำคัญเพราะเป็นเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมที่มีลักษณะเป็นรูปธรรมและสามารถใช้เป็นเครื่องมือในการบันทึกและถ่ายทอดองค์ความรู้ เรื่องราวต่างๆ อาทิวัฒนธรรมดั้งเดิม ประเพณีไหว้ผีหมู่บ้าน เพลงพื้นบ้าน และวัฒนธรรมอื่นๆ

กล่าวถึงภาษาและวัฒนธรรมของชาวลัวะ ได้มีการเรียบเรียงขึ้น เป็นภาษาไทยจากเรื่องเล่าภาษาลัวะ เป็นเรื่องเล่าที่ได้รับฟังมาเมื่อครั้งยังเยาว์วัยของ ลุงปั๋น รกไพร และลุงเฉลิม รกไพร โดยทั่วไปนิทานของชาวลัวะมักจะเป็นเรื่องราวที่เกี่ยวกับธรรมชาติรอบตัว วิถีชีวิตของผู้คน ในหมู่บ้านหรือเรื่องราวของสัตว์ชนิดต่าง ๆ ที่อาจจะเคยเห็นในชีวิตประจำวัน ในวิถีชีวิตของชาวลัวะพวกเขาอาจมีความสัมพันธ์กับสัตว์ในป่าเขารอบ ๆ นิทาน 12 เรื่องของชาวลัวะจะเป็นเรื่องราวเกี่ยวกับความสัมพันธ์ของสัตว์ประเภทต่าง ๆ กับผู้คน อาจจะเปรียบเสมือนภาพจำลองสังคมที่หลากหลายของมนุษย์ ซึ่งต่างก็มีความสัมพันธ์ต่อกัน

หนังสือเล่มนี้กล่าวถึงผลกระทบของโครงการโยกย้ายถิ่นฐานชาวว้าที่ถูกละเมิดสิทธิมนุษยชนหลากหลายรูปแบบต่อกลุ่มระชากรว้ากว่า 126,000 คน ที่ถูกสั่งให้อพยพ และต่อประชากรท้องถิ่นในเขตรัฐฉานตอนใต้อีกกว่า 48,000 คน ที่ที่มีการย้ายไปตั้งถิ่นฐานใหม่ หนังสือเล่มนี้จึงเป็นการรายงานถึงสภาพปัญหาจากการสรุปวิเคราะห์ข้อมูลที่ได้มาจากการสังเกตสถานการณ์ เอกสารทางการต่าง ๆ และการลงพื้นที่สัมภาษณ์ชาวบ้านว้า ไทยใหญ่ อาข่า และลาหู่ ตามแนวชายแดนไทย – พม่า ระหว่างเดือนมิถุนายนถึงธันวาคม พ.ศ. 2544 กลุ่มชาติพันธุ์ที่ต้องเผชิญกับปัญหาการถูกสั่งอพยพในครั้งนี้

บทความนี้กล่าวถึงหมู่บ้านเล็ก ๆ ของชาวลัวะ ที่ยังคงวิถีชีวิตความเป็นอยู่ยังคงสภาพชาวลัวะแบบดั้งเดิม ชาวลัวะมีความเชื่อประเพณีและพิธีกรรมมากมาย อาทิ ความเชื่อและพิธีกรรมที่ผูกพันกับป่าและไร่หมุนเวียน พิธีตะละมังระ พิธีกรรมที่เกี่ยวกับบ้านเรือน การเรียกขวัญ การแต่งงาน พิธีศพ รวมไปถึงความเชื่ออื่น ๆ ได้แก่ การสัก ประเพณีปีใหม่ พิธีกรรมในเดือนเกิด ชาวลัวะบ้านกอกน้อยพอใจในการดำเนินชีวิตอย่างเรียบง่ายและยึดมั่นต่อความเชื่อดังเดิมตามรอยบรรพบุรุษ และเนื่องจากกรมป่าไม้กำลังจะประกาศ เขตอุทยานแห่งชาติแม่โถทับพื้นที่หมู่บ้านและที่ทำกินซึ่งอาจจะทำให้การดำเนินชีวิตของชาวลัวะเปลี่ยนไปเช่นเดียวกับหมู่บ้านของชาวลัวะและปกา-เกอะญอ อีกกว่า 40 หมู่บ้าน ในเขตหลายตำบลของอำเภอแม่แจ่ม

บทความนี้จะกล่าวถึงความแตกต่างในเรื่องของสภาพภูมิประเทศที่เป็นพื้นที่ราบและที่สูง ซึ่งส่งผลกระทบต่อระดับการพัฒนาการทางเศรษฐกิจ การเมือง สังคม และวัฒนธรรม ของกลุ่มชนสองกลุ่ม ที่อาศัยอยู่ในเขตพื้นที่ที่แตกต่างกัน คือ กลุ่มที่อาศัยอยู่ในที่ราบ มีโอกาสการขยายตัว มีโครงสร้างทางสังคม เศรษฐกิจ และการเมืองที่ดีกว่า เพราะสามารถตั้งถิ่นฐานได้อย่างถาวร การเพาะปลูกได้ผลผลิตที่ดี มีโอกาสได้ติดต่อกับสังคมอื่น ๆ พัฒนาการทางเทคโนโลยีที่สูงกว่า แตกต่างจากกลุ่มที่อาศัยอยู่ในที่สูง ที่มีระดับการพัฒนาการที่ช้า เนื่องจากไม่มีการรวมกลุ่มการจัดระเบียบทางสังคม ยังคงอาศัยความสัมพันธ์ทางเครือญาติเป็นเครื่องชักโยง