งานวิจัยนี้ต้องการศึกษาเกี่ยวกับเอกลักษณ์ของเรือนไทยมุสลิมใน 4 จังหวัดชายแดนใต้ ได้แก่ จังหวัดปัตตานี ยะลา นราธิวาส และสตูล โดยลักษณะเรือนไทยในบริเวณดังกล่าวสามารถแบ่งได้ 2 ลักษณะ คือ พื้นที่ฝั่งทะเลตะวันออกติดกับอ่าวไทย ที่ชาวไทยมุสลิมประกอบอาชีพกสิกรรม จึงมีลักษณะสถาปัตยกรรมแบบอาคารพาณิชย์ และอาคารประกอบพิธีทางศาสนาอิสลาม และพื้นที่ฝั่งทะเลตะวันตกติดกับทะเลอันดามัน บริเวณจังหวัดสตูล ที่ได้รับอิทธิพลด้านสถาปัตยกรรมจากรัฐเปอร์ลิส ประเทศมาเลเซีย การศึกษาครั้งนี้พบว่า รูปแบบเรือนไทยมุสลิมยังได้รับอิทธิพลจากความเชื่อ ภูมิอากาศ ภูมิประเทศ อาชีพ เศรษฐกิจ ความเชื่อ และอิทธิพลต่างชาติเข้ามาเกี่ยวข้อง ซึ่งเป็นการผสมผสานได้อย่างลงตัวระหว่าประโยชน์ใช้สอย และความงดงาม
 

กล่าวถึงภูมิหลังทางประวัติศาสตร์ของหัวเมืองปักษ์ใต้ในอดีต ตั้งแต่ก่อนสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้นอ้างอิงตามบันทึกทางประวัติศาสตร์ รวมทั้งนำเสนอรากเหง้าทางเชื้อชาติ ศาสนา และวัฒนธรรมในพื้นที่จังหวัดชายแดนใต้ที่มีความเกี่ยวข้องกับการเมืองการปกครองในพื้นที่ ตลอดจนความพยายามของรัฐที่ต้องการบูรณาการ และผสมผสานสองวัฒนธรรมเข้าด้วยกัน แต่ประสบความล้มเหลวมาโดยตลอด
 

รวมบทความเกี่ยวกับมิติทางวัฒนธรรมของชาวไทยมุสลิมในจังหวัดชายแดนภาคใต้โดย อ. อนันต์ วัฒนานิกร ซึ่งได้รวบรวมบทความวิชาการในด้านประเพณี ความเชื่อ ประวัติศาสตร์ และสังคมบริเวณจังหวัดปัตตานี อันเป็นเมืองโบราณแห่งหนึ่งที่ถูกค้นพบหลักฐานทางโบราณคดีมากมายที่สะท้อนความเป็นอยู่ของผู้คน และการเป็นเมืองโบราณสำคัญแห่งหนึ่งในอดีต
 

กล่าวถึงชาวมุสลิมในฐานะเป็นชนกลุ่มน้อยในภาคใต้ของประเทศไทย และประเทศฟิลิปปินส์ ซึ่งเผชิญปัญหาที่เหมือนกันคือการแบ่งแยกดินแดนภายใต้การการเป็นพลเมืองของประเทศนั้น โดยปัญหาความขัดแย้งเกิดขึ้นจากนโยบายบูรณาการทางการเมือง เศรษฐกิจ และสังคมของรัฐบาลไทยและฟิลิปปินส์ ทัศนคติและความรู้สึกที่ไม่ดีต่อกันของชนกลุ่มใหญ่และชนกลุ่มน้อยของประเทศ และความสำนึกในความเป็นอิสลามของชนกลุ่มนน้อยในประเทศ ตลอดจนได้เสนอแนวทางแก้ไข เช่น การให้ความสนใจต่อข้อเรียกร้องของมุสลิม หรือการปลูกฝังให้เด็กนักเรียนเคารพในกลุ่มคนที่หลากหลาย เป็นต้น
 

กล่าวถึงความสัมพันธ์ระหว่างศาสนาอิสลาม และรัฐพม่า ที่มีประชากรส่วนใหญ่เป็นพุทธศาสนิกชน ซึ่งการตอบสนองที่เกิดขึ้นล้วนไกลห่างจากความรู้ความเข้าใจระหว่างชุมชนมุสลิม และนโยบายอันเกิดจากสถาบันต่างๆของรัฐ นักวิชาการได้มุ่งประเด็นเกี่ยวกับลัทธิล่าอาณานิคมและกฎหมาย ประสบการณ์ในชีวิตประจำวัน และความท้าทายต่อความรุนแรงและความปลอดภัย ในมิติทางการเมือง ศาสนา ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ การเมือง ประวัติศาสตร์ กฎหมาย และมานุษยวิทยา