บ้านหลุมข้าว

คุณปู่ดำ บุญอยู่ ชาวไทยพวนเมืองพรหม (อำเภอพรหมบุรี จังหวัดสิงห์บุรี) ที่อพยพย้ายมาตั้งถิ่นฐานยังบ้านหลุมข้าว อำเภอโคกสำโรง จังหวัดลพบุรี เคยเล่าไว้เมื่อประมาณ ปี พ.ศ. 2506 ว่า เมื่อคนพวนถูกกวาดต้อนมาสู่ประเทศในสมัยรัชกาลที่ 3 มีชาวพวนกลุ่มหนึ่งออกแสวงหาถิ่นฐานทำกิน โดยการล่องแพมาทางน้ำและได้อธิฐานว่า “หากแพล่องไปติด (คา) อยู่ที่ไดก็จะขึ้นฝั่งทำมาหากินที่บริเวณนั้น” จนกระทั่งแพได้ลอยมาติดคายังดอนดินริมลำน้ำ จึงได้ลงจากแพขึ้นมาตั้งถิ่นฐานทำกินอยู่แห่งนั้น และขนานนามหมู่บ้านว่า “บ้านดอนคา” ปัจจุบันอยู่ในเขต อำเภอพรหมบุรี จังหวัดสิงห์บุรี ครั้นพอถึงฤดูน้ำหลากชาวบ้านดอนคาทำกินได้ไม่สะดวก น้ำมากไหลเข้าท่วมไร่นา ผลผลิตเสียหาย ชาวบ้านบางส่วนจึงได้อพยพออกจากหมู่บ้านมาทางตะวันออกเพื่อหาที่ทำกินแหล่งใหม่ จนมาพบผืนดินที่มีดินดำน้ำชุ่ม มีลำคลองตัดผ่าน ป่าไม้อุดมสมบูรณ์ เหมาะต่อการตั้งถิ่นฐานทำมาหากิน จากนั้นเมื่อประมาณ พ.ศ.2457 หลวงปู่ยาได้นำชาวบ้านมาร่วมแรงร่วมใจกันสร้างวัดสร้างโบสถ์ ที่ริมคลองเพื่อเป็นศูนย์รวมจิตใจของชาวบ้าน และได้ขุดหลุม (บ่อน้ำ) สำหรับกักเก็บน้ำไว้ใช้ เมื่อชุดลึกงไปแล้วพบเมล็ดข้าวเปลือกอยู่ที่ก้นหลุม จึงเป็นที่มาของชื่อหมู่บ้านว่า “บ้านหลุมข้าว” มีหมื่นคำภา พินิชราช เป็นกำนันคนแรก และมีครูโพธิ์ วังบุญ เป็นครูใหญ่คนแรกของโรงเรียนบ้านหลุมข้าว