ชาวกะซอง หรือ ชาวชอง และชาวซำเร คือกลุ่มภาษากะซองและซำเร อาศัยอยู่บริเวณชุมชนขนาดเล็กในพื้นที่ 2 ตำบล คือบ้านคลองแสง ตำบลด่านชุมพล บ้านมะม่วงและบ้านคลองโอน ตำบลนนทรีย์ อำเภอบ่อไร่ จังหวัดตราด ที่มีชายแดนทางตะวันออกติดต่อกับประเทศกัมพูชา บ้านคลองแสงนั้น ชาวบ้านส่วนใหญ่จะประกอบอาชีพทางการเกษตร การทำสวน และ รับจ้าง มีสำนักสงฆ์คลองแสงเป็นจุดยึดเหนี่ยวจิตใจของชาวบ้านที่จะมารวมตัวและให้ความร่วมมือกันในวันหยุด วันพระ วันสำคัญทางศาสนา และประเพณีต่าง ๆ ในส่วนของบ้านมะม่วงและบ้านคลองโอน จะมีลักษณะคล้ายกันคือเป็นหมู่บ้านที่อยู่ในโครงการหมู่บ้านป้องกันตนเองชายแดน (ปชด.) ชุมชนบ้านมะม่วงส่วนใหญ่จะประกอบอาชีพทางการเกษตร ทำสวน รับจ้าง และเก็บของป่า แต่ลักษณะเด่นของบ้านคลองโอนจะเป็นการจักสานที่ทำกันมาตั้งแต่รุ่นปู่ย่าตายาย การแบ่งงานส่วนใหญ่ผู้ชายจะมีหน้าที่ทำงาน ทำไร่ ทำสวน เก็บของป่า และรับจ้าง ส่วนผู้หญิงจะรับผิดชอบงานบ้าน ทำกับข้าว ทั้งชาวกะซองและชาวซำเร นับถือภูตผีวิญญาณ จึงมีประเพณีที่เกี่ยวกับความตายและประเพณีไหว้ผี เช่น ประเพณีไหว้ผีแม่มด เป็นต้น

               เป็นการศึกษาพฤติกรรมการใช้สมุนไพรของกลุ่มชาติพันธุ์ชอง โดยทำการศึกษาชาวชองเฉพาะในตำบลตะเคียนทอง อำเภอเขาคิชฌกูฏ จังหวัดจันทบุรี ซึ่งยังมีวิธีการรักษาโรคแบบแผนโบราณหรือหมอพื้นบ้านโดยการใช้สมุนไพรในการรักษา เพราะลักษณะสภาพหมู่บ้านของชาวชองเป็นป่าทึบ หรือรักษาโรคโดยการใช้คาถาอาคม เนื่องจากกลุ่มชาติพันธุ์ชองยังมีความเชื่อเกี่ยวกับเรื่องภูตผีปีศาจ ความเชื่อของชาวชองคือหมอแผนโบราณหรือหมอพื้นบ้านจะทำพิธีกรรมไหว้ครูทุกปี แต่เมื่อมีระบบการแพทย์สมัยใหม่เข้ามาในชุมชน ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางด้านสังคมและวัฒนธรรมของชาวชอง ซึ่งในปัจจุบันได้มีการนำสมุนไพรกลับมาใช้ในทางสาธารณสุขมากขึ้น แม้จะพบปัญหาในการใช้สมุนไพรหลายประการ ทำให้เกิดความไม่มั่นใจในการใช้สมุนไพรของประชาชนในการรักษาโรค ทำให้ผู้วิจัยสนใจศึกษาพฤติกรรมการใช้สมุนไพรของกลุ่มชาติพันธุ์ชอง และเพื่อเป็นการคงดำรงไว้เป็นเอกลักษณ์ของชนกลุ่มน้อยต่อไป

                เป็นการศึกษางานวิจัยที่เกี่ยวกับชาติพันธุ์วรรณาและการดำเนินการอนุรักษ์ของชาวชอง ตั้งอยู่ที่ตำบลวังแข้ม หรือเดิมมีชื่อว่า “ตำบลวังจะอ้าย” อาชีพหลักในอดีตของชาวชอง คือ การทำนา ประเพณี ได้แก่ สงกรานต์ ประเพณีเกี่ยวกับข้าว ลอยกระทง งานแต่ง งานบวช วิธีการเดินทาง คือ การเดินทางด้วยเท้า อาหารพื้นบ้าน คือ ขนมจีน อาหารหวาน คือ ลอดช่อง และมีวิธีในการรักษาโรค คือ การใช้หมอพื้นบ้านและไสยศาสตร์ วิถีปัจจุบันของชาวชอง คือ การเลี้ยงสัตว์ชันโรงในสวนผลไม้ และมีการพัฒนาผลิตภัณฑ์ยาสมุนไพรต่างๆ นอกจากนี้ยังมีการพัฒนาแหล่งเรียนรู้ชุมชนโดยการสร้างบ้านชอง ปลูกพืชสมุนไพร เลี้ยงชันโรง แต่ในปัจจุบันอาชีพของชาวชองได้เปลี่ยนไปจากการทำนาคือการหันไปทำสวนผลไม้มากขึ้น และสิ่งที่หายไปพร้อมกับอาชีพหลักในอดีต คือ เมล็ดพันธุ์ข้าวพื้นเมืองของชาวชอง แต่ยังพบว่าข้าวพันธุ์พื้นเมืองของชาวชองที่ยังหลงเหลืออยู่ คือที่อำเภอเขาคิชฌกูฏ จังหวัดจันทบุรี คือ “ข้าวหอมแม่พญาทองดำ” หรือข้าวดำทำยา เดิมชาวบ้านเรียก “ข้าวญา” ซึ่งเป็นทรัพย์สินทางปัญญาของชาวชอง จึงควรทำการอนุรักษ์ข้าวพันธุ์พื้นเมืองนี้ให้อยู่คงคู่กับท้องถิ่นอย่างยั่งยืน

            กลุ่มชาติพันธุ์ “ชอง” มีพื้นที่อาศัยอยู่บริเวณภาคตะวันออก เป็นพื้นที่ที่อุดมณ์สมบูรณ์ด้วยทรัพยากรทางธรรชาติและวัฒนธรรมที่เป็นอัตลักษณ์ของกลุ่ม สิ่งหนึ่งคือภูมิปัญญาพื้นบ้านเกี่ยวกับการดูแลสุขภาพที่ได้รับสืบทอดจากบรรพบุรุษ ซึ่งภูมิปัญญาของการดูแลสุขภาพของกลุ่มชาติพันธุ์ สะท้อนภาพของความสัมพันธ์ระหว่างผู้คนในชุมชน คนกับสิ่งแวดล้อม และความสัมพันธ์ของคนกับสิ่งศักดิ์สิทธิ์เหนือธรรมชาติในระบบความเชื่อ ซึ่งในงานศึกษานี้จะบอกเล่าเรื่องราวรูปแบบของการดูแลสุขภาพ ของกลุ่มชาติพันธุ์ชองในบริเวณจังหวัดจันทบุรี เขตภาคตะวันออก ในช่วงปีพุทธศักราช 2555 ที่ถูกปรับให้เข้ากับวัฒนธรรม เศรษฐกิจ เทคโนโลยีที่เปลี่ยนแปลงไป เพื่อดำรงไว้ซึ่งภูมิปัญญากลุ่มชาติพันธุ์ “ชอง”

            งานวิจัยเกี่ยวกับบริบทชุมชน การใช้ประโยชน์จากพื้นที่สาธารณะในการสร้างแหล่งเรียนรู้ของวัฒนธรรมชอง ที่มีเอกลักษณ์นี้ไม่ให้สูญหายไป ชาวชองคือกลุ่มที่อยู่บริเวณภาคตะวันออกมาเป็นเวลายาวนานโดยเฉพาะจังหวัดจันทบุรี นักมานุษยวิทยาจัดชาวชองอยู่ในตระกูลภาษาออสโตรเอเชียติก (Austro-Asiatic Language Family) ตระกูล มอญ-เขมร ชาวชองมีประเพณีความเชื่อเรื่องโชคลางของขลัง การดำเนินชีวิตประจำวันต่างๆ ของคนชาวชองนั้นส่วนใหญ่ก็จะคล้ายกับของคนไทยในชนบททั่วไป เรียบง่าย อยู่ตามธรรมชาติ ในอดีตภาษาชองมีแต่ภาษาพูด ไมมีภาษาเขียน เนื่องจากเป็นภาษาที่ใช้พูดเท่านั้น แต่ในภายหลังก็มีการกำหนดให้ใช้อักษรไทยบางตัวเขียนภาษาชอง การเปลี่ยนแปลงเริ่มในยุคลัทธิชาตินิยมสมัยจอมพล ป. พิบูลสงคราม (พ.ศ.2481-2487) เป็นจุดเริ่มต้นสำคัญที่ทำให้อัตลักษณ์ชอง เกิดการเปลี่ยนแปลง นโยบายการสร้างชาติเพื่อความมั่นคง ทำให้ชาวชองต้องปฏิบัติตาม ต้องละเลิก ลด ความเป็นท้องถิ่น ความเจริญทางด้านวัตถุทำให้ชาวชองต้องการสินค้าและบริการต่างๆ มากขึ้น แต่รายไดก็ยังคงมาจากการทำการเกษตร ทำสวนผลไม้ ซึ่งยังเสียเปรียบพ่อค้าคนกลางอยูเสมอ จนกระทั่งปัจจุบันในส่วนของการคงอยู่ของอัตลักษณ์ชอง เป็นปัจจัยที่สำคัญที่ช่วยให้ความเป็นชองดำรงอยู่ คือความสำนึกถึงคุณค่าเรื่องชาติพันธุ์ของชาวชอง