สิบสองปันนา เป็นถิ่นที่อยู่ของชนชาติไทยเผ่าหนึ่ง ซึ่งเรียกตนเองว่า “ไตลื่อ” หรือ “ไตลื้อ” อยู่ตอนใต้สุดของมณฑลยูนนาน ประเทศจีน ซึ่งผู้เขียนได้กล่าวถึงความเป็นอยู่ จารีตประเพณี วัฒนธรรม ศิลปกรรม
การแต่งกาย ภาษา และเรื่องราวอื่น ๆ ของชาวไตลื้อในแคว้นสิบสองปันนาไว้ เพื่อเป็นสมบัติของชาติ และให้นักศึกษารุ่นต่อไปได้ค้นคว้าเกี่ยวกับชนชาติไทยต่อไป
 

การศึกษาครั้งนี้มีจุดมุ่งหมายเพื่อศึกษารูปแบบของการพูด และกฎการพูดของชาวไทยลื้อในหมู่บ้านเชียงบาน ตำบลเชียงบาน อำเภอเชียงคำ จังหวัดพะเยา ผู้วิจัยได้ใช้วิธีการสังเกต และเข้าไปอยู่ร่วมในชุมชนภาษาไทยลื้อเป็นเวลา 2 เดือน เพื่อสอบถามข้อมูลทางภาษาจากชาวไทยลื้อ และได้บันทึกคำพูดของชาวไทยลื้อจากสถานการณ์การสื่อสารต่าง ๆ ด้วยเครื่องบันทึกเสียง จากการศึกษาพบว่า 1) รูปแบบของการพูดในสถานการณ์การสื่อสารที่บ้าน โรงเรียน ตลาด และวัด มีความแตกต่างกัน ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับองค์ประกอบของการพูด 2) กฎการเรียกชื่อ การใช้สรรพนาม และการเลือกใช้แบบของสาร จะต้องให้เหมาะสมกับบุคคล ซึ่งมีความแตกต่างกันไปตามวัย เพศ ฐานะทางสังคม ความสัมพันธ์กับผู้พูด และความสนิทสนมกับผู้พูด อีกทั้งการพูดในแต่ละประเภทของสภาพการณ์การพูดและการโต้ตอบกัน จะต้องให้เหมาะสมกับบุคคล และสภาพแวดล้อมของเหตุการณ์
 

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มีจุดประสงค์เพื่อศึกษาเรื่องระบบอักษรไทยลื้อ ภาษาไทลื้อและองค์ประกอบทางวรรณกรรม จากวรรณกรรมไทยลื้อเรื่อง คำขับลังกาสิบหัว เนื้อหาวิทยานิพนธ์แบ่งเป็น 6 บท โดยมีผลการวิจัย
คือ ระบบอักษรไทยลื้อ ประกอบด้วยอักษรและอักขรวิธีเป็นแบบเฉพาะตัว ประกอบด้วยอักษรแทนเสียงพยัญชนะ 43 รูป อักษรแทนเสียงสระ 20 รูป อักษรแทนเสียงวรรณยุกต์ 2 รูป เมื่อนำมาประกอบกันเป็นรูปคำจะจัดเรียงอยู่ในบรรทัดเดียวกัน การประกอบรูปคำมีโครงสร้างพื้นฐาน 7 แบบ ภาษาไทยลื้อที่ใช้ในวรรณกรรมเรื่องนี้ส่วนมากจะเป็นคำภาษาไทยมากกว่าจะเป็นคำยืมจากภาษาบาลี – สันสกฤต หรือภาษาเขมร ส่วนใหญ่มักเป็นคำพยางค์เดียว และเป็นคำที่ใช้ร่วมกันระหว่างภาษาไทยราชการของประเทศไทยกัยภาษาไทยลื้อมากกว่าจะเป็นคำเฉพาะภาษาไทยลื้อ
 

“108 คำโบราณไทลื้อ” เล่มนี้ ผู้เขียนได้คัดจากหนังสืออักษรไทลื้อใหม่และอักษรจีน
ชื่อว่า “คำโบราณภาษาไท (ไต)” “ลิ้นซ้อน ต๊าวเวิ้นซ้อโกดภ่าย” และ “ยิ่นน่านมิ่นซู้ซู้ปานเส่อ” โดย มรว. รุจยา อาภากร ผู้อำนวยการโครงการศูนย์ส่งเสริมศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ นำมาจากมณฑลยูนนาน สาธารณรัฐประชาชนจีน และมอบให้ผู้เขียนปริวรรตเป็นภาษาไทย ซึ่งหนังสือ “คำโบราณภาษาไท (ไต)” ล้านนาคดีบทความวิชาการองอาจได้รวบรวมภาษิตไทลื้อไว้ หนังสือเล่มนี้จึงเป็นหนังสือที่ทรงคุณค่าอย่างสูง
 

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสังคมและวัฒนธรรมดั้งเดิมของไทลื้อ และศึกษาว่าสังคมและวัฒนธรรมอะไรบ้างที่ชาวไทลื้อยังคงอนุรักษ์ไว้หรือเลิกปฏิบัติแล้ว ตลอดจนศึกษาเหตุผลที่ยังคงอนุรักษ์ไว้หรือเลิกปฏิบัติ รวมทั้งศึกษาถึงประชากรไทลื้อที่มีอายุต่างกัน การศึกษาต่างกัน มีเหตุผลในการอนุรักษ์หรือเลิกปฏิบัติต่างกันหรือไม่ โดยศึกษาจากเอกสารและการสัมภาษณ์กลุ่มตัวอย่างจำนวน 148 คน ในหมู่บ้านแม่สาบ อ.สะเมิง
จ.เชียงใหม่ ผลการศึกษาวิจัยสรุปดังนี้ เหตุผลที่ทำให้สังคมและวัฒนธรรมดั้งเดิมของชาวไทลื้อเปลี่ยนแปลงไป
คือ สังคมและวัฒนธรรมนั้นไม่เหมาะกับสมัย วัฒนธรรมบางอย่างชาวไทลื้อเลิกปฏิบัติมานานแล้ว จนประชากรที่เป็นกลุ่มตัวอย่างไม่เคยพบเห็นก็มี แต่อย่างไรก็ตาม ยังมีสังคมและวัฒนธรรมดั้งเดิมบางอย่างที่ชาวไทลื้อยังคงอนุรักษ์ไว้ เหตุผลสำคัญคือ เป็นวัฒนธรรมที่เคยปฏิบัติและศรัทธา เหตุผลรองลงมาคือ ทำตามประเพณี ชาวไทลื้อที่มีอายุต่างกัน ระดับการศึกษาต่างกัน มีเหตุผลในการอนุรักษ์หรือเลิกปฏิบัติตามสังคมและวัฒนธรรมดั้งเดิมแตกต่างกัน