อายุวัตถุ(ปี)

ภาชนะดินเผาสีดำ ลายขูดขีด อยู่ในวัฒนธรรมบ้านเชียงสมัยต้น ระยะเริ่มแรก มีอายุราว 4,100 ปี โดยส่วนใหญ่ในสมัยนี้ภาชนะมักมีเป็นสีดำ ลักษณะรูปทรงเป็นหม้อก้นกลม เชิงหรือฐานเตี้ย  ส่วนบนของภาชนะตกแต่งด้วยเส้นลายขูดขีดเป็นลายขด และลายกดประทับ ครึ่งล่างมักตกแต่งด้วยลายเชือกทาบ

ภาชนะดินเผาวัฒนธรรมบ้านเชียงสมัยต้น ระยะที่ 3 มีอายุประมาณ 4,000–3,500 ปี พบที่อำเภอหนองหาน จังหวัดอุดรธานี โดยในยุคนี้เริ่มมีภาชนะที่ด้านข้างตรง หรือเกือบตรง และภาชนะที่ตกแต่งด้วยลายเชือกทาบทั้งใบ ส่วนคอภาชนะตั้งตรง และมีทั้งแบบก้นกลมและมีเชิง

ภาชนะดินเผา ลำตัวเป็นสัน สีดำขัดมัน เป็นลักษณะของ ภาชนะพบที่แหล่งโบราณคดีบ้านเก่า จังหวัดกาญจนบุรี มีอายุประมาณ 4,000-3,500 ปี

ภาชนะดินเผาแบบพิเศษ รูปทรงคล้ายการนำภาชนะดินเผา ทรงก้นกลม 2 ใบ มาเชื่อมต่อกัน ตกแต่งด้วยลายเชือกทาบ ขนาดเล็ก พบในพื้นที่ราบลอนลูกคลื่นภาคกลาง แหล่งโบราณคดีบ้านใหม่ชัยมงคล อำเภอตาคลี จังหวัดนครสวรรค์ อายุประมาณ 4,500-3,500 ปี

ภาชนะดินเผาทรงหม้อมีเชิง ตกแต่งผิวภาชนะด้วยการ ทาน้ำดินสีแดง เป็นหนึ่งในรูปแบบของเครื่องปั้นดินเผา บริเวณที่ราบลอนลูกคลื่นภาคกลาง ระยะที่ 1 อายุประมาณ 4,500-3,500 ปี พบที่แหล่งโบราณคดีบ้านชอนตะเคียน อำเภอหนองม่วง จังหวัดลพบุรี และบ้านซับดีปลี อำเภอโคกสำโรง จังหวัดลพบุรี

ภาชนะดินเผาทรงหม้อหรือไห ตกแต่งด้วยลายเส้นคดโค้ง ผสมกับลายกดประทับด้วยไม้พันเชือก ทาน้ำดินสีแดงที่ปาก และไหล่ภาชนะ และมีปุ่มเล็กๆ คล้ายเขาสัตว์ อายุประมาณ 3,500–2,700 ปี พบในพื้นที่ราบลอนลูกคลื่นภาคกลาง ซึ่งเป็นพื้นที่แนวยาววางตัวตาม ทิศตะวันตกเฉียงเหนือ-ตะวันตกเฉียงใต้ ระหว่างอำเภอโคกสำโรง จังหวัดลพบุรี และอำเภอตาคลี จังหวัดนครสวรรค์

ภาชนะดินเผาลวดลายจักสาน รูปทรงคล้ายกระบุง หนึ่งในรูปแบบของเครื่องปั้นดินเผาบริเวณที่ราบลอนลูกคลื่น ภาคกลาง ระยะที่ 2 ลวดลายบนภาชนะดินเผาเกิดจาก การใช้เครื่องจักสานเป็นแบบในการขึ้นรูปภาชนะ เมื่อนำไปเผาเครื่องจักสานจะไหม้สลายไป เหลือเฉพาะลาย ปรากฏบนภาชนะ อายุประมาณ 3,500–2,700 ปี พบที่แหล่งโบราณคดีบ้านใหม่ชัยมงคล อำเภอตาคลี จังหวัดนครสวรรค์

ภาชนะดินเผารูปวัว เป็นหนึ่งในรูปแบบของเครื่องปั้นดินเผา บริเวณที่พบในบริเวณที่ราบลอนลูกคลื่นภาคกลาง ระยะที่ 2 พบที่แหล่งโบราณคดีบ้านใหม่ชัยมงคล อำเภอตาคลี จังหวัดนครสวรรค์ เป็นภาชนะดินเผาที่มีรูปทรงและการตกแต่ง ด้วยเทคนิคใหม่ อายุประมาณ 3,500–2,700 ปี (ภาชนะใบนี้จำลองจากภาชนะที่พบในแหล่งโบราณคดี บ้านใหม่ชัยมงคล เพื่อใช้จัดแสดงในพิพิธภัณฑ์)

ภาชนะดินเผาเขียนลวดลายสีแดง อยู่ในวัฒนธรรมบ้านเชียง สมัยปลาย มีอายุราว 2,300-1,700 ปี ลักษณะรูปทรงภาชนะ มักมีปากผาย มีเชิงสูง ตกแต่งด้วยการเขียนลวดลายสีแดง บนพื้นนวล สีที่ใช้เขียนเรียกว่า “สีดินเทศ” ลวดลายที่เขียน ส่วนใหญ่เป็นลายเรขาคณิต ลายสี่เหลี่ยม ลายวงกลม ลายก้านขด และลายก้นหอย

ลูกกลิ้งดินเผา พบเฉพาะในวัฒนธรรมบ้านเชียง และพบเป็นจำนวนมากในวัฒนธรรมบ้านเชียงสมัยปลาย สันนิษฐานว่า ลูกกลิ้งอาจใช้ทำลวดลายบนผ้าหรือภาชนะดินเผา โดยนำลูกกลิ้งจุ่มสี แล้วนำไม้หรือโลหะ เสียบเข้าไปที่รู ทางหัว-ท้ายของลูกกลิ้ง จากนั้นกดลงบนผ้าหรือภาชนะ นอกจากนี้ อาจมีการใช้ลูกกลิ้งดินเผาเป็นตราประทับ เครื่องประดับ หรือเครื่องรางของขลัง เนื่องจากพบ ลูกกลิ้งดินเผาอยู่บริเวณทรวงอกของโครงกระดูกในหลุมฝังศพ ด้วย

ภาชนะดินเผาแบบพิเศษ อายุประมาณ 2,700–2,300 ปี เป็นเครื่องปั้นดินเผาที่พบในบริเวณที่ราบลอนลูกคลื่นภาคกลาง ระยะที่ 3 มีรูปทรงขอบปากที่หลากหลาย ผิวด้านนอกขัดมัน และมักตกแต่งด้วยการกดประทับ และขูดขีดเป็นลวดลายคดโค้ง สันนิษฐานว่าใช้เป็นภาชนะสำหรับหมักปลา พบที่แหล่ง โบราณคดีบ้านพุนกยูง อำเภอตากฟ้า จังหวัดนครสวรรค์

ตราประทับดินเผา รูปเทพกุเวร เป็นหนึ่งในหลักฐานทาง โบราณคดีของภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ มีอายุกว่า 2,000 ปี ลักษณะเป็นรูปบุรุษประทับนั่ง พระอุทร หรือพุง ใหญ่พลุ้ย ถือถุงเงิน ด้านหลังมีหม้อเงินหม้อทองอยู่ข้างซ้าย และข้างขวา ทั้งนี้ เทพกุเวร เป็นเทพชั้นรองในนิกายบูชา พระศิวะหรือไศวนิกายของศาสนาพราหมณ์ฮินดู เป็นเทพผู้พิทักษ์ทรัพย์ในดินและราชาหรือกษัตริย์ของเหล่า ยักษ์ นำความมั่งคั่งร่ำรวยมาสู่ผู้บูชา จึงเป็นเครื่องรางของขลัง ของเหล่าพ่อค้าวาณิช และชาวอินเดียโบราณที่เดินทางข้าม มหาสมุทรเข้ามาตั้งถิ่นฐานบ้านเรือนในดินแดนสุวรรณภูมิ เพื่อแสวงโชคจากการค้าขายในโลกใหม่

ตะเกียงดินเผา สมัยวัฒนธรรมทวารวดี มีอายุระหว่าง พุทธศตวรรษที่ 10-17 เผาด้วยอุณหภูมิต่ำกว่า 1,100 องศาเซลเซียส เชื่อว่าได้รับอิทธิพลมาจากอินเดียและโรมัน และพัฒนาจนมีรูปแบบเป็นของตนเอง พบแพร่หลายในกลุ่ม จังหวัดภาคกลางแถบลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา ท่าจีน แม่กลอง

ภาชนะดินเผาทรงกระปุกเคลือบสีน้ำตาล เป็นเครื่องปั้นดินเผา ในวัฒนธรรมร่วมแบบเขมร พบแหล่งผลิตในจังหวัดบุรีรัมย์ มีอายุระหว่างพุทธศตวรรษที่ 16-19 เป็นภาชนะดินเผา ที่ทำขึ้นเพื่อใช้ประโยชน์ในชีวิตประจำวัน และแสดงฐานะ ทางสังคม รวมถึงตอบสนองความเชื่อ พิธีกรรม และสะท้อน คติความเชื่อทางศาสนาที่เขมรรับมาจากอินเดีย แล้วส่งอิทธิพล ทางวัฒนธรรมต่อประเทศไทย

ภาชนะดินเผาทรงไหเท้าช้าง เคลือบสีน้ำตาล มีลักษณะหนาและหนัก ซึ่งเป็นลักษณะพิเศษ ของเครื่องปั้นดินเผาวัฒนธรรมร่วมแบบเขมร ตกแต่งด้วยลวดลายขูดขีด พบแหล่งผลิตในจังหวัดบุรีรัมย์ มีอายุระหว่างพุทธศตวรรษที่ 16-19

ภาชนะดินเผาทรงแจกัน เคลือบสีเขียว หรือที่เรียกกันว่า ศิลาดล เขียนลายสีดำใต้เคลือบ เป็นเครื่องปั้นดินเผาชนิดเนื้อแกร่ง จากแหล่งเตาเผาศรีสัชนาลัย หรือเมืองสวรรคโลกเก่า อำเภอศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย

ภาชนะดินเผาทรงแจกัน เป็นเครื่องปั้นดินเผาชนิดเนื้อแกร่ง จากแหล่งเตาเมืองสุโขทัยเก่า ตำบลเมืองเก่า อำเภอเมืองสุโขทัย จังหวัดสุโขทัย บริเวณคอภาชนะดินเผามีลวดลายที่เกิดจาก การปั้นดินติดเติมลงบนภาชนะเป็นลวดลายต่างๆ

ภาชนะดินเผาทรงคนโท หรือ กุณโฑ ลักษณะคล้ายขวด เคลือบน้ำดินสีส้ม เขียนลวดลายสีดำเป็นลายพันธุ์พฤกษา เป็นภาชนะดินเผาจากกลุ่มเตาเผาสมัยหริภุญไชย ซึ่งผลิตขึ้นเพื่อใช้สำหรับใส่น้ำ แต่ไม่มีพวยยื่นออกมาตรงส่วน กลางเหมือนกุณฑี จึงใช้วิธีรินน้ำโดยยกเอียงให้น้ำไหลออก ทางปากของภาชนะ

ภาชนะดินเผาทรงอ่าง บริเวณไหล่ตกแต่งด้วยลายกดประทับ ผลิตจากเตาเผาบ้านบางปูน ซึ่งมีอายุในสมัยอยุธยาตอนต้น ราวพุทธศตวรรษที่ 18-20 ภาชนะดินเผาจากเตาเผา บ้านบางปูน มักมีเนื้อแกร่งคล้ายหิน เพราะเผาด้วยอุณหภูมิ ระหว่าง 1,200-1,350 องศาเซลเซียส ทำให้เนื้อดินหลอมละลายติดกัน น้ำไม่สามารถซึมผ่านได้

ภาชนะดินเผาทรงชาม เคลือบสีเขียวอ่อน เป็นภาชนะเนื้อแกร่งชนิดเคลือบ ลักษณะปากบานออก สันนิษฐานว่าเป็นเครื่องปั้นดินเผาสมัยล้านนา อายุราว พุทธศตวรรษที่ 19-20 ซึ่งผลิตขึ้นเพื่อใช้ในชุมชนและส่งไป จำหน่ายยังเมืองต่างๆ

ภาชนะดินเผาทรงไห เนื้อแกร่ง ขอบปากซ้อนกัน 2 ชั้น เคลือบสีน้ำตาล พบมากในชุมชนโบราณแอ่งสกลนคร หรือลุ่มแม่น้ำสงคราม ซึ่งเป็นลุ่มน้ำสำคัญของ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบน และเป็นชุมชนร่วมสมัยกับ อาณาจักรล้านช้าง ช่วงพุทธศตวรรษที่ 20-21 มีการขึ้นรูป ด้วยการใช้แป้นหมุน สันนิษฐานว่าเป็นภาชนะที่ใช้ในการหมัก ปลา บริเวณขอบปากอาจใส่ขี้เถ้าเพื่อป้องกันแมลงวัน

กระเบื้องเชิงชาย เป็นเครื่องประกอบสถาปัตยกรรม ทำด้วยดินเผา ตกแต่งด้วยลายพันธุ์พฤกษา ผลิตจาก แหล่งเตาแม่น้ำน้อย จังหวัดสิงห์บุรี ซึ่งเป็นเตาผลิต เครื่องปั้นดินเผาสมัยอยุธยา ระหว่างพุทธศตวรรษที่ 21-23 ตั้งอยู่ที่วัดพระปรางค์ บ้านโคกหม้อ ตำบลเชิงกลัด อำเภอบางระจัน จังหวัดสิงห์บุรี

ภาชนะดินเผาก้นโค้งมน หรือ หม้อตาล เป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่ชาวบ้านประดิษฐ์คิดค้นขึ้นเพื่อใส่ น้ำตาลโตนดและน้ำตาลมะพร้าว รูปทรงคล้ายหมวกหงาย ก้นและปากภาชนะผายเท่ากัน และมีคอหยักพอให้จับถนัดมือ สันนิษฐานว่าเป็นเครื่องปั้นดินเผาที่ผลิตขึ้นในสมัยอยุธยา ราวพุทธศตวรรษที่ 21-23