นักวิชาการที่ศึกษาเกี่ยวกับบรูสันนิษฐานว่าชาวบรูมีต้นกำเนิดที่จังหวัดกว่าง จิ (Qaung Tri) และกว่าง บิ่งห์ (Quang Binh) (Dang, 1993, pp.69-71;  Schliesinger, 2003, pp. 114-119) ขณะที่รัฐบาล สปป.ลาว จัดคนบรูอยู่ในกลุ่มชื่อเรียกชาติพันธุ์ “กะตาง” ( กรมชนเผ่าลาว, 2008, น.58) ในเรื่องนี้ ยังไม่มีข้อพิสูจน์หลักฐานที่ชัดเจนถึงถิ่นกำเนิด แต่สันนิษฐานได้ว่า กลุ่มชาติพันธุ์บรูเป็นชนพื้นเมืองมีแพร่หลายในบริเวณลาวใต้และเวียดนามกลางมาช้านาน (เกียรติศักดิ์ บังเพลิง,2558) ในประเทศไทย ชาวบรูส่วนใหญ่อพยพเข้ามาจาก สปป.ลาวข้ามแม่น้ำโขงมาตามจุดต่าง ๆ ตลอดชายแดนลาว-ไทยตั้งแต่หนองคายมาจนถึงอุบลราชธานี คิดเป็นช่วงระยะเวลาได้ประมานหนึ่งศตวรรษ ด้วยสาเหตุหลักทางด้านการเปลี่ยนแปลงการเมืองการปกครองในลาว โดยเฉพาะเมื่ออาณานิคมฝรั่งเศส เข้าปกครองลาวได้ใช้ระบบการปกครองกดขี่ ขูดรีดแรงงานและส่วย ทำให้ชาวบรูซึ่งกระจายตัวอยู่ในลาวใต้ได้รับความเดือดร้อน เคลื่อนย้ายอพยพเข้ามาฝั่งไทย อย่างไรก็ตาม ชาวบรูมักถูกเรียกคนอื่นด้วยชื่อว่า ข่า หรือส่วย ซึ่งมีนัยในเชิงกดทับทางสถานะทางสังคม แต่พวกเขาจะเรียกตัวเองว่า “บรู” ชอบอยู่เป็นอิสระตามพื้นที่สูง ทำไร่ย้ายที่ (ไร่หมุนเวียน) ไปตามภูเขา คนบรูมักบอกว่า คนบรูชอบอยู่กับธรรมชาติ ไม่ชอบการถูกรบกวนจากคนอื่น(Schliesinger, 2003)  

     ชาวบรูน่าจะเป็นกลุ่มชนพื้นเมืองที่กระจายอยู่ในพื้นที่ลาวใต้และภาคกลางเวียดนามมาช้านาน ถูกเรียกว่า ข่า และถูกรวมอยู่ภายใต้การปกครองของอาณาจักรต่างๆ ได้แก่ กัมพูชา/ขอม ล้านช้าง สยาม และฝรั่งเศส ที่ขยายอำนาจมาปกครองพื้นที่ดังกล่าว ในรัฐสมัยโบราณนั้น ปรากฏการณ์การเคลื่อนย้ายผู้คนไปมาทั้งสองฝากแม่น้ำโขงเกิดขึ้นเป็นระยะด้วยเงื่อนไขต่างๆ เช่นการแสวงหาที่ทำกินและการตั้งถิ่นฐาน หรือการถูกกวาดต้อนในฐานะเชลยท่ามกลางการแย่งชิงหัวเมืองขึ้นต่างๆ (เกียรติศักดิ์ บังเพลิง, 2559)

          “บรู” เป็นกลุ่มชาติพันธุ์ที่พูดภาษาในตระกูลภาษามอญ-เขมร (สุวิไล เปรมศรีรัตน์, 2542) เป็นกลุ่มชาติพันธุ์หนึ่งซึ่งอาศัยอยู่ในอนุภูมิภาคลุ่มล้ำโขง แต่เดิมตั้งรกรากบนพื้นที่สูงในเขตที่เป็นภูเขาและป่าไม้หนาทึบที่เรียกว่าเชโปน จากนั้นก็ได้อพยพโยกย้ายหลายครั้งคราวบางครั้งอยู่บนที่ราบ บางครั้งอยู่บนที่สูง และจากนั้นก็อพยพมาตั้งถิ่นฐานอยู่ในแขวงสะหวันนะเขต แขวงสาละวัน และแขวงอัดตะปือ และจำปาสัก สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาวซึ่งในช่วงก่อน พ.ศ. 2436 บริเวณนี้ยังอยู่ในอาณาเขตของประเทศไทยในสมัยรัชกาลที่ 3 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ปัจจุบัน มีชาวบรูอาศัยอยู่ในพื้นที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทยสี่จังหวัด ได้แก่ จังหวัดหนองคาย มุกดาหาร สกลนคร และอุบลราชธานี

          อย่างไรก็ตาม ในช่วงประมาณ คริสต์ศตวรรษที่ 18 อาณานิคมฝรั่งเศสขยายอำนาจเข้าปกครองอินโดจีน การปกครองแบบของอาณานิคม แบ่งประชากรตามภูมิศาสตร์เป็น ลาวสูง ลาวเทิง และลาวลุ่ม คนบรูถูกจัดให้อยู่ในกลุ่มลาวเทิง ถูกย้ายให้ลงมาอยู่ในพื้นที่ลุ่ม ถูกเรียกเก็บส่วยและใช้แรงงาน (ท้าวคำหล้า,สัมภาษณ์,2558) ชาวบรูจึงรู้สึกว่าตนไม่มีอิสระ ถูกกดขี่ พวกเขาได้พากันอพยพข้ามแม่น้ำโขงเข้าสู่ภาคะตะวันออกเฉียงเหนือของไทย ตั้งบ้านเรือนแทรกตัวอยู่อาศัยท่ามกลางคนลาว/อีสาน ตามจัดหวัดต่างๆ ที่มีพื้นที่ติดแม่น้ำโขง (เกียรติศักดิ์ บังเพลิง, 2558) ต่อมารัฐไทยก็เริ่มสร้างความเป็นรัฐชาติสมัยใหม่ คนบรูจึงถูกหล่อหลอมเข้าสู่วัฒนธรรมและจิตสำนึกของความเป็นไทยในฐานะพลเมือง 

          จังหวัดอุบลราชธานี เป็นอีกจังหวัดหนึ่งที่มีพื้นที่ติดลำน้ำโขงติดกับประเทศลาว ในช่วงฝรั่งเศสปกครองลาว คนบรูได้อพยพข้ามมาในช่วงทศวรรษ 2450 ตั้งชุมชนอยู่ในบริเวณชายแดน (เกียรติศักดิ์ บังเพลิง, 2559) ปัจจุบันเป็นเขตอำเภอโขงเจียม มี 2 หมู่บ้านคือ บ้านเวินบึก และบ้านท่าล้ง

          “บ้านเวินบึก” อยู่ติดริมแม่น้ำโขง  เป็นหมู่บ้านที่มีเส้นเขตแดนเป็นทั้งแม่น้ำและทางบก ทางบกเป็นเส้นแบ่งเขตแดนคือเทือกเขาบรรทัด บ้านเวินบึกอยู่ห่างจากอำเภอโขงเจียมประมาณ 10 กิโลเมตร ติดกับบ้านท่าแพรและบ้านห้วยหมากใต้ ซึ่งเป็นหมู่บ้านชาวอีสาน ข้ามเทือกเขาไปเป็นหมู่บ้านชาวลาว เขตอำเภอโพนทอง  แขวงจำปาสัก   ฟากแม่น้ำโขง (ตรงข้ามหมู่บ้านชาวบรู) เป็นเมืองชนะสมบูรณ์ แขวงจำปาสัก  หมู่บ้านเดิม (มาตุภูมิ) ที่พวกเขาเคยอยู่อาศัยก่อนที่อพยพข้ามมาคือ บ้านห้วยเบ็นและบ้านลาดเสือ   

          "หมู่บ้านท่าล้ง" ชาวบรูบ้านท่าล้งอพยพมาจากบ้านลาดเสือในเวลาใกล้เคียงกับชาวบรูบ้านเวินบึก (ประมาณทศวรรษ 2450) ช่วงแรกที่อพยพข้ามมา ชาวบรูมาขึ้นฝั่งที่ถ้ำทรายบริเวณบ้านตามุยแล้วเข้าอาศัยอยู่ทำกินในที่ราบบนภูเรียกว่า “สนม” ภายหลังด้วยนโยบายรัฐ ได้ถูกให้ย้ายมาตั้งเป็นหมู่บ้านที่ริมน้ำแม่น้ำโขง ตั้งชื่อหมู่บ้านว่า “ท่าล้ง”  (ชาวบรูบ้านท่าล้ง เวลาไปเยี่ยมญาติทางฝั่งลาวมักจะข้ามแม่น้ำที่ท่าแม่น้ำหมู่บ้าน แล้วไปขึ้นฝั่งเดินทางข้ามภูเขาไปยังบ้านลาดเสือ ต่างจากชาวบรูในหมู่บ้านเวินบึกจะนั่งเรือไป เพราะหมู่บ้านอยู่ใกล้และสะดวก)

          ชาวบรูมีชื่อเรียกตนเองเฉพาะกลุ่ม มีภาษาพูดของตัวเอง มีความเชื่อเรื่องวิญญาณนิยม (ผี) หลายระดับ ยึดถือระบบเครือญาติเป็นลักษณะสำคัญ ระบบความเชื่อยังส่งผลต่อการจัดองค์กรทางสังคมการปกครองตั้งแต่ระดับกลุ่มตระกูลไปจนถึงชุมชน อยู่กันเป็นกลุ่ม ระวังในเรื่องการผิดรี๊ต (ฮีตคอง) คนนอกที่ไม่ใช่สมาชิกจะถูกควบคุมในการเข้ามาปฏิสัมพันธ์หรือขึ้นเรือนตระกูลได้อย่างจำกัด เพราะอาจทำให้ผิดรี๊ต ผิดผีตระกูล ชาวบรูดำรงชีวิตบนภูในป่า ทำไร่หมุนเวียน เก็บของป่าล่าสัตว์ บางครั้งนำผลผลิตออกไปแลกข้าว เกลือ หรือของใช้อื่นๆ โดยแบกหามใส่ตะกร้าเดินข้ามภูเขาไปแลกกับชาวลาวอีกฟาก เช่น หมู่บ้านกระติน คุมทอง สว่าง หนองไฮ คันยางและคันหว้า (ปัจจุบันเป็นเขตเมืองโพนทอง จำปาสัก) แม้ชาวบรูจะสร้างบ้านเรือนเป็นหมู่บ้านตามริมแม่น้ำ แต่ก็ขึ้นภูเขาไปทำไร่ในช่วงฤดูเพาะปลูก มีอาณาบริเวณกำหนดเฉพาะรับรู้กันว่าเป็นของกลุ่มตระกูล (จุมรี๊ต) นอกจากการทำเกษตรแล้ว ชาวบรูบ้านเวินบึกยังเก็บของป่าล่าสัตว์เพื่อยังชีพ มีภูมิปัญญาเรื่องจักสานโดยนำไม้เฮี้ย (ไม้ไผ่) ในป่าบนภูมาสานเป็นอุปกรณ์เครื่องใช้โดยเฉพาะหวดและกระติบข้าว ต่อมาประมาณทศวรรษที่ 2520 เป็นต้นมา รัฐได้ประกาศขึ้นพื้นที่ป่าสงวนและอุทยานแห่งชาติ พื้นที่อุทยานได้รวมเอาที่อยู่อาศัยและที่ทำกินของชาวบรูด้วย ชาวบรูส่วนใหญ่ได้รับผลกระทบ จึงเปลี่ยนอาชีพมาเป็นแรงงานนอกหมู่บ้าน รับจ้างเป็นแรงงานทั้งในพื้นที่ใกล้เคียงและไกลออกไป 

การสานตระกร้าของชาวบรู

          วงศ์ตระกูล (clan) มีความสำคัญมากสำหรับคนบรู มีหน้าที่ดูแลความเป็นอยู่ของสมาชิกทุกคน อาจต้องเสียสละช่วยเหลือกันในยามจำเป็น เช่น การช่วยเหลือสมาชิกเพื่อรวบรวมค่าสินสอดสำหรับการแต่งงานของคู่บ่าวสาว แม้อำนาจกฎเกณฑ์ต่าง ๆ จะตกไปอยู่กับหัวหน้าหมู่บ้าน (Village chief) แต่วงศ์ตระกูลยังคงมีอำนาจบางอย่างและสามารถลงโทษกับสมาชิกได้เมื่อเห็นว่าจำเป็น โดยเฉพาะเรื่องผิดกฎระเบียบหรือฮีตหรือผีเรือน ซึ่งจะมีผลให้ถูกผีลงโทษหรือต้องเสียค่าปรับไหมขอขมา สิ่งนี้ถือว่าเป็นสิ่งสำคัญสำหรับความสัมพันธ์ทั้งภายในและภายนอกวงศ์ตระกูล

          ชาวบรูที่อพยพเข้ามาในไทยนั้น ลักษณะครอบครัว ตระกูล และเครือญาติยังมีความสำคัญ คือ ตระกูลจะดูแลสมาชิกที่อยู่ในกลุ่ม มีผู้อาวุโส เช่น เจ้าฮีต พ่อเฒ่าแม่เฒ่า ที่รับผิดชอบดูแลแนะนำตักเตือนสมาชิกไม่ให้มีการผิดฮีตผิดผี เขยหรือสะใภ้ต้องเคารพในฮีตคองที่มีผีเป็นศูนย์กลาง ในส่วนของการสืบเชื้อสาย กล่าวเฉพาะบรูเขตอำเภอโขงเจียม บ้านท่าล้งและบ้านเวินบึก นั้นปรากฏว่ามีการสืบเชื้อสายผีทางฝ่ายมารดา ผู้ชายเมื่อแต่งงานแล้วมักจะเข้ามาเป็นเขยไปอยู่เรือนตระกูลของฝ่ายหญิง (เกียรติศักดิ์ บังเพลิง, 2558) ซึ่งมีความแตกต่างจากชาวบรูในลาวและเวียดนามที่จะสืบเชื้อสายทางฝ่ายพ่อ (partilineal) โดยสมาชิกทั้งหมดถูกเชื่อมสัมพันธ์กับผู้ที่เป็นพ่อผ่านบรรพบุรุษที่เป็นผู้ชาย (Zmiller, 1971, pp. 62-71) สันนิษฐานได้ว่าอาจจะเป็นเพราะมีการปรับรับผสมผสานกับวัฒนธรรมลาวที่พวกเขาปฏิสัมพันธ์ด้วย ในช่วง 4-5 ทศวรรษหลังมานี้

          ชาวบรูในลาวในครั้งอดีตนั้นผู้ชายจะนุ่งกระเตี่ยว ปล่อยผมยาว เกล้าผม เจาะหู ใส่ตุ้มหูคล้ายผู้หญิงทำด้วยเงินและตะกั่ว สักขาลาย ที่แสดงถึงความเป็นคนกล้า มีฤทธิ์เดช ตัดฟัน และเอาหนังควายทำรองเท้า สำหรับผู้หญิงต้องนุ่งผ้าถุง ห่มเสื้อ เกล้าผม เจาะหู ใส่ตุ้มหู ที่ทำด้วยเงินและตะกั่ว ใส่ปลอกแขน ย้อมฟันด้วยสีไม้เหมือด เดินเท้าเปล่าไม่ใส่รองเท้า หรือบางครั้งก็ตัดหนังควายทำรองเท้า ภายหลังรู้จักวิธีทอผ้า จึงเริ่มทอผ้าไหมสำหรับทำเครื่องนุ่งห่ม  ไม่ว่าหญิงหรือชายจะสวมผ้าย้อมสีดำ สำหรับเด็ก ๆ ส่วนมากเปลือยกาย ไม่ใส่เสื้อผ้า  (กรมชนเผ่าลาว, 2008, น. 56) 

ชุดแต่งกายประจำเผ่า บ้านเวินบึก

          ในช่วงเวลาของการเปลี่ยนผ่าน ชาวบรูได้เข้ามาปฏิสัมพันธ์กับกลุ่มอื่น เช่น คนลาวในท้องถิ่น มากขึ้น ชาวบรูได้มีการปรับเปลี่ยนและรับวัฒนธรรมจากกลุ่มคนเหล่านั้นที่พวกเขาปฏิสัมพันธ์ด้วย การสวมใส่กางเกงขาสั้นได้เข้ามาแทนที่ผ้าเตี่ยว ผู้หญิงชาวบรูชอบที่จะสวมใส่เครื่องแต่งกายแบบชาวลาวซึ่งหาซื้อได้ในตลาด พวกเธอจะนุ่งผ้าถุงและเสื้อคอกระเช้า (Schliesinger, 2003) บรูในไทยได้เริ่มมีการปรับเปลี่ยนการแต่งกายคล้ายกับคนลาวหรืออีสานในท้องถิ่น หมู่บ้านเวินบึกห่างจากเมืองเพียง 10  กม. มีการตัดถนนเข้าถึงหมู่บ้าน รวมถึงการวางโครงสร้างพื้นฐาน ชาวบรูสามารถเข้ามาในอำเภอได้สะวก ซื้อหาสิ่งของเครื่องใช้และเสื้อผ้า และมีวิถีชีวิตคล้ายกับคนอีสานมากขึ้น

          เนื่องจากชาวบรูแต่เดิมเป็นกลุ่มที่อาศัยอยู่บนภูพื้นที่ป่า ลักษณะบ้านเรือนจึงสร้างด้วยไม้ไผ่ มุงหญ้า ทำเป็นกระท่อมกั้นด้วยฝาไม้ไผ่ (Amonier, 2000) การจัดแบ่งห้องภายในเรือนขึ้นอยู่กับจำนวนสมาชิกในครัวเรือน (กรมชนเผ่าลาว,2008,น. 56) ห้องแรกมักเป็นห้องใหญ่มีไว้สำหรับรับแขกซึ่งจะมีหิ้งบูชาผีบรรพบุรุษที่ฝาผนังด้านซ้ายประตูทางเข้า ห้องถัดมาจะเป็นห้องนอน แต่ละบ้านจะมีพื้นเตาบนพื้นดิน ภายในบ้านจะมีจารีต (ฮีตคอง) และข้อห้ามต่าง ๆ เช่น ห้ามวางสำรับข้าวตรงกับขื่อบ้านในเรือน สมาชิกต้องเคารพกันตามลำดับชั้นตั้งแต่พ่อเฒ่าแม่เฒ่ามาจนถึงเขย  ผีบรรพบุรุษมีอำนาจสูงสุดในการลงโทษสมาชิกหากมีการทำผิด สมาชิกผีเดียวกันจะอยู่ร่วมตระกูลเป็นกลุ่ม ๆ  หลายกลุ่มรวมกันเป็นหมู่บ้านเรียกว่า วิล (vil)  (Dang, 1993, p. 69)  กลางหมู่บ้านจะใช้เป็นพื้นที่ฆ่าควายเพื่อเป็นเครื่องเซ่นไหว้ผีที่พวกเขานับถือ (Schliesinger, 2003)

          ปัจจุบัน บ้านเรือนของชาวบรูได้ถูกปรับเปลี่ยนไปตามวัฒนธรรมของชาวลาวที่อยู่แวดล้อมและที่พวกเขาปฏิสัมพันธ์ด้วย มีการสร้างบ้านไม้ยกพื้นสูง มีใต้ถุนข้างล่าง มุงหลังคาด้วยสังกะสี ภายหลังเมื่อรับความเปลี่ยนแปลงมากขึ้น ก็เริ่มมีความนิยมสร้างเรือนปูนชั้นเดียว มุงกระเบื้อง หรือบางครั้งก็สร้างเป็นเรือนสองชั้นโดยข้างบนเป็นไม้ และข้างล่างเป็นปูน ลูกหลานของพวกเขาออกมาทำงานนอกหมู่บ้านหรือต่างประเทศจะส่งเงินมาให้ครอบครัวสร้างเรือนแบบสมัยใหม่ ในไทยหมู่บ้านของพวกเขาเป็นคล้ายดังคนลาว/อีสาน แต่ถึงกระนั้นภายในหมู่บ้าน ยังคงร่องรอยการอยู่กันเป็นกลุ่มผีตระกูลของสมาชิก หากต้องการความสะดวกในการดำเนินชีวิตแบบใหม่ พวกเขาจะทำพิธีขอออกจากผี ย้ายเรือนออกมาสร้างใหม่  คนกลุ่มนี้จะยิ่งมีคล้ายคลึงคนลาวทั้งวิถีชีวิตและบ้านเรือน (โปรดดู เกียรติศักดิ์ บังเพลิง, 2558)

           ชาวบรูมักบริโภคข้าวเหนียว ใช้ไม้ไผ่หุงข้าวแทนหม้อ โดยใส่ข้าวแช่น้ำและเผาไฟ ไม่ใช้หม้อหุงข้าวแต่ใช้กระบอกไม้ไผ่นำข้าวมาใส่เทน้ำลงแล้วนำไปเผาไฟหุงแทน (Amonier, 2000, p.55) นอกจากนี้ยังมีอาหารประเภทแกง ปิ้ง จี่ ลาบดิบ ก้อย ที่มีรสชาติเผ็ดและเค็ม การปรุงแต่งอาหารมีตะไคร้ ขิง ผักอิคุ อาหารที่พวกเขาบริโภคส่วนมากมาจากธรรมชาติ เป็นต้น  มีปลา เนื้อสัตว์ป่า ผักป่า และอื่น ๆ พวกเขามีอาวุธเป็นดาบ หอก และธนู ปลายลูกศรอาบด้วยยาพิษทำด้วยก้านต้นจลัก (Chlak) ใช้ในการล่าสัตว์ชาวบรูดั้งเดิมในลาวมีวิถีปฏิบัติเกี่ยวกับอาหารคือ  สัตว์ที่พวกเขาเลี้ยงไว้จะไม่นำมาทำเป็นอาหารในชีวิตประจำวัน  แต่สัตว์เหล่านั้นใช้เฉพาะในเวลาทำพิธีฮีตคอง คือ บุญลาเปิป  อีกทั้งมีข้อห้ามลูกที่มีผัวหรือเมีย (สะใภ้หรือเขย) ร่วมวงกินข้าวร่วมกับพ่อแม่ ส่วนลูกที่ยังเป็นโสดกินข้าวร่วมกับพ่อแม่ได้ ลูก ๆ ที่มีครอบครัวแล้วจะกินข้าวรวมกันเป็นคู่ ๆ พร้อมด้วยลูกของตน ชนเผ่าบรูมักดื่มเหล้าไห เรียกว่า ซระแอก (Sra Ek) ดื่มน้ำดิบ และมักสูบยาฉุนๆ  (กรมชนเผ่าลาว, 2008, น.56) 

          ชีวิตของชาวบรูจะถูกหลอมรวมเข้ากับโลกของสิ่งเหนือธรรมชาติหรือผีซึ่งทำหน้าที่คอยควบคุมดูแลชะตากรรมตั้งแต่เกิดจนตาย รวมถึงหลังจากตายไปแล้ว ดังนั้นคนบรูจึงระมัดระวังไม่ทำผิดผี และถ้าหากทำผิดผี ก็จะพยายามหาทางทำให้ผีพอใจด้วยเครื่องเซ่นไหว้ตามเงื่อนไขที่กำหนดไว้ (Miller, 1971, pp. 62-71) ระบบความเชื่อดังกล่าวก่อให้เกิดพิธีกรรมทั้งในการเปลี่ยนแปลงชีวิตและการทำมาหากิน

ลาเปิป

          พิธีกรรมที่สำคัญอย่างหนึ่งของชาวบรู คือพิธีลาเปิป การทำพิธีลาเปิปเป็นการบูชาผีบรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้ว เป็นพิธีใหญ่และสำคัญ  ฆ่าควายเพื่อใช้ในการประกอบพิธี มีการกินเลี้ยงแจกจ่ายในหมู่เครือญาติพี่น้อง  พิธีจะถูกจัดตามแต่ละกลุ่มตระกูล ซึ่งจะต้องมีผู้เข้าร่วมคือ เจ้าโคตรหรือเจ้ากกเจ้าเหล่า และเครือญาติทางสายเลือด และโดยเฉพาะเขยของตระกูล เพราะเขยมีบทบาทสำคัญในการจัดงานและการฟ้อนรำบูชาผี  ความศักดิ์สิทธิ์และความยิ่งใหญ่ของพิธีนี้ปรากฏผ่านการจัดงาน เครื่องเซ่นต่าง ๆ ขนาดของควายที่เป็นเครื่องเซ่น และการเลี้ยงแจกจ่ายแก่แขกที่มาร่วม งานที่ยิ่งใหญ่และการแจกจ่ายจำนวนมากยังส่งผลถึงฐานะของเจ้าภาพด้วย (เกียรติศักดิ์ บังเพลิง, 2558)  

          การจัดพิธีนี้มิได้ถูกกำหนดเวลาไว้อย่างตายตัว แต่โดยมากมักจะจัดในเดือน 4 ที่เรือนตระกูล (วินัย, สัมภาษณ์, พ.ค.2559)  บางครั้งอาจอยู่ในช่วงระยะเวลาหลังจากที่ผู้ตายได้ถูกทำฌาปนกิจเสร็จ  บางครั้งก็ทิ้งไปหลายปีแล้วกลุ่มเครือญาติพี่น้องตระกูลตกลงกันจะจัดขึ้น  ทั้งหมดนี้ขึ้นอยู่กับความพร้อมของกลุ่มเครือญาติพี่น้องเป็นสำคัญ โดยเฉพาะความพร้อมในเรื่องเศรษฐกิจ  บางกลุ่มเครือญาติไม่มีเงินอาจจะต้องเลื่อนออกไปอย่างไม่มีกำหนด  ทั้งนี้ควาย เครื่องเซ่นอื่น ๆ อาหาร หรือเหล้ายา ที่ใช้ในการเลี้ยงแจกจ่ายในการประกอบพิธีกรรมนั้นมีมูลค่าทางเศรษฐกิจมาก

          งานจะจัด 3 วัน 3 คืน ในพิธีจะมีการสวดเชิญวิญญาณผีบรรพบุรุษ โดยหมอสวดที่เรียกว่า “หมออัลลอย”  (ผ่านการร่ำเรียนวิชาอาคม รู้คาถาหรือบทสวดในการเชื้อเชิญผี รวมไปถึงปราบผีได้ หมออัลลอยมีน้อย/จำกัดเพราะยุ่งยากในการเรียนและสืบทอดวิชาอาคม รวมถึงต้องรักษาปฏิบัติข้อห้าม (ขะลำ) ต่าง ๆ ที่กำหนดไว้ (เหตุนี้เป็นส่วนหนึ่งทำให้การพิธีลาเปิป ค่อย ๆ หายไปในหมู่ชาวบรู) -อินทร์, สัมภาษณ์, มี.ค.2558) ในพิธีมีการฟ้อนรำและกินเลี้ยง  มีเครื่องดนตรีประโคม  กลางคืนจะมีการอบรม กินน้ำสาบานร่วมกันระหว่างเขย เจ้ากกเจ้าเหล่า และเครือญาติกลุ่มตระกูลเพื่อบอกเตือนกันให้รักษาฮีตคอง รักษากฎระเบียบ ถือเป็นการอบรมสั่งสอนกันระหว่างสมาชิก เขย สะใภ้ให้มีความเคารพเจ้าฮีต พ่อเฒ่าแม่เฒ่า และผู้อาวุโสในตระกูลคนอื่นๆ (วินัย, สัมภาษณ์, พฤษภาคม, 2559)

          สำหรับชาวบรูบ้านเวินบึก มีพิธีกรรมการคลอดบุตรโดยจะสร้าง/กั้นห้องสี่เหลี่ยมไว้สำหรับใช้คลอด ใช้ปูนเขียนใบไม้ (หรือสิ่งอื่นที่คล้ายกัน) เป็นรูปคนติดที่ผนังโดยรอบ (เพื่อกันสิ่งชั่วร้ายเข้ามา) เปิดช่องประตูของห้องที่กันไว้นั้นออกไปทางหน้าบ้าน  ชาวบรูถือว่าช่วงคลอดเป็นช่วงอันตราย คนบรูที่มีคาถาอาคมจะเสกด้ายดำ-แดง-ขาว ผูกข้อมือผู้เป็นแม่เพื่อป้องกันผีร้าย ขณะคลอดจะบอกกล่าวผีที่นับถือให้ช่วยปกปักรักษาคุ้มครอง เมื่อคลอดออกมาแล้วใช้ไผ่รวกหรือไม้เฮี้ยตัดสายสะดือแล้วนำไปฝังที่โพนหรือบริเวณที่ปลวกทำรัง เมื่อออกจากการอยู่ไฟแล้วจะมีการตัดผมจุก เจ้าละโบจะทำพิธีคอบเข้าฮีตคอง  นำเส้นผมของแม่มาพันร่วมกับฝ้ายที่แขนเด็ก  หลังจากนั้นจะมีการฆ่าไก่ดำเพื่อทำการขอขมาหรือสมมาผู้ทำคลอด  ใช้ขนของไก่ชุบเลือดไก่มาทาเท้าของผู้ทำคลอดให้ (หมอตำแย) โดยเชื่อว่าสามารถแก้ตาฟาง ไม่ให้เหม็นกุยเหม็นคาว  หลังจากนั้น เจ้าฮีตจะทำพิธีคอบเข้าผีตระกูล  ใช้เครื่องในพิธีได้แก่ ดอกไม้หนึ่งคู่ ข้าวสารหนึ่งกำ เทียนเล็ก 1 เล่ม  และไก่หนึ่งตัว  ไก่จะถูกฆ่าแล้วตัดหัวมาจ้ำทาที่พื้นตูบผีบรรพบุรุษ พร้อมบอกกล่าวให้ผีบรรพบุรุษรับรู้ ให้ปกปักรักษาเด็กให้แข็งแรง เป็นเรี่ยวเป็นแรงของครอบครัว ( อ้างใน ยุพา อุทามนตรี, 2539)

          เมื่อผู้ชายอายุโดยเฉลี่ย 15 ปี ชอบพอหญิงสาว (กรมชนเผ่าลาว, 2008; Schliesinger, 2003) เขาจะไปเกี้ยวพาราสีที่เรือน ชายที่พบหญิงสาวในยามราตรีจะใช้เท้าเตะฝากั้นห้องหญิงสาวและพ่อแม่ 3 ครั้ง เพื่อเตือนให้รู้ว่าไม่ใช่ขโมย ถ้าไม่เช่นนั้นอาจถูกทำร้ายถึงตายได้โดยไม่มีโทษ ฝ่ายพ่อแม่เมื่อรู้อย่างนั้นแล้วก็จะหลับต่อ โดยคิดว่าหนุ่มสาวต้องผ่านการเกี้ยวพาราสีกันแบบนี้ เช่นเดียวกับที่สมัยตนเองเป็นหนุ่มสาว นอกจากนี้ คู่รักอาจจะออกมาพบกันในสถานที่ทำงานภายนอก บางครั้งก็มาพบกันที่ศาลาหมู่บ้านหรือกระท่อมเล็กนอกหมู่บ้าน หลังจากนั้นเมื่อทั้งสองแน่ใจต่อกันแล้ว ผู้ชายจะให้พ่อแม่และผู้อาวุโสตระกูลไปสู่ขอและนัดหมายวันที่จะแต่งงาน (กรมชนเผ่าลาว, 2008, 57) พ่อแม่และลุงของฝ่ายหญิงมีอำนาจเด็ดขาดในการตกลงในการแต่งงาน ทางฝ่ายชายจะต้องจัดพิธีแต่งงานตามที่ตกลงไว้อย่างเข้มงวด ซึ่งสินสอดจะต้องส่งมอบแก่พ่อแม่หรือลุงของผู้หญิง (Schliessinger, 2003) การแต่งงานจัดขึ้น 2 ครั้ง คือ ครั้งที่ 1 เรียกว่า แต่งงานน้อย ครอบครัวและเครือญาติทั้งสองฝ่ายจะทำการเฉลิมฉลองการแต่งงานด้วยการทานอาหาร ชิ้นหมู ดื่มเหล้า พูดคุยกัน 1 วัน 1 คืน ฝ่ายหญิงจะเข้ามาเป็นสมาชิกของวงศ์ตระกูลของฝ่ายชายด้วยการประกอบพิธีคอบเข้าผีวงศ์ตระกูล และครั้งที่ 2 เรียกว่า แต่งงานใหญ่ ช่วงระหว่าง 5-10 ปี จะมีการทำพิธีแต่งงานใหญ่ เชื้อเชิญญาติพี่น้องมาร่วมงาน เมื่อเสร็จสิ้นแล้ว หากฝ่ายชายได้ส่งสินสอดหรือค่าดองครบ ก็สามารถพาภรรยาไปอยู่เรือน แต่กรณีใช้ค่าสินสอดไม่ครบตามจำนวนที่ได้ตกลงกันไว้ ก็ต้องเป็นเขยสู่ (อยู่ในตระกูลภรรยา) 3 ปี (กรมชนเผ่าลาว, 2008 , น.57) ตามจารีตประเพณีบรูมีการยินยอมให้ผู้ชายมีภรรยาได้หลายคนเท่าที่เขาสามารถเลี้ยงดูได้ แต่ส่วนใหญ่จะมีเพียงคนเดียว  

          เมื่อเกิดกรณีคนเสียชีวิตจะเอาผ้าขาวหรือผ้าดำห่อศพแล้วใส่โลง แล้วหามศพไปฝัง จ้ำขวัญคนตายให้เป็นผีเรือน แล้วใส่ฝากะแตะหามไปฝังอยู่ป่าช้าในตอนเช้า ในกรณีตระเตรียมทันก็ทำลาเปิปในวันที่ 2 (ขึ้นอยู่กับความพร้อมของเครือญาติ) ส่วนคนตายผิดปกติหรือที่ชาวบ้านเรียกว่าตายโหงถ้าหากตายอยู่ที่ใดต้องฝังอยู่ที่นั้น ไม่สามารถนำเข้ามาบ้านได้ ส่วนเครื่องสิ่งของจะมอบให้คนตายนั้นมีบางครั้งก็ฝังร่วมกับศพ บางครั้งก็เอาไว้ข้างนอก (กรมชนเผ่าลาว, 2008)  ปัจจุบันนี้ ชาวบรูบ้านเวินบึก ยังมีการจัดพิธีกรรมเกี่ยวศพผ่านความเชื่อดังกล่าวอยู่ กล่าวคือ หากตายนอกหมู่บ้าน ไม่ว่าจะตายตามปกติ เช่นตายที่โรงพยาบาล หรือตายแบบไม่ปกติ ซึ่งชาวบ้านเรียกว่า ตายโหง นั้นจะห้ามมิให้นำศพเข้ามาในหมู่บ้าน (รวมถึงกระดูกคนตายด้วย) จะต้องฝังไว้ที่ป่าช้าอีกแห่งหนึ่งต่างหาก (กรณีเช่นนี้ หมู่บ้านยังมีข้อห้ามอีกหลายอย่างที่ห้ามมิให้เข้ามาในหมู่บ้าน เช่น เรือภายนอกชุมชน  ศพคนนอกชุมชน อัฐิของคนนอกชุมชน ซึ่งแสดงความเป็นพื้นที่ศักดิ์สิทธิ์ของชุมชนผ่านความเชื่อ) ส่วนผู้ที่ตายตามปกติในหมู่บ้านจะได้รับการทำพิธีศพในหมู่บ้านได้ (ปัจจุบันใช้วิธีเผา แต่ในอดีตใช้วิธีฝัง)  ทั้งสองกรณีนั้นเมื่อนำศพไปเผาหรือฝังจะมีการใช้ไข่เสี่ยงทาย หาบริเวณที่เผา/ฝังศพ  นำเอาไข่ดิบ มาโยนลงพื้น โยนไปเรื่อยๆ  เมื่อตกแล้วแตกจุดใด  ถือว่าผีหรือคนตายเลือกจุดนั้น ก็จะก่อเชิงตะกอนสำหรับเผาศพหรือขุดหลุมฝัง ลักษณะเช่นนี้ทำให้หมู่บ้านมีป่าช้าแยกกันสำหรับประกอบพิธี เช่น ป่าช้าดอนทะนี สำหรับจัดพิธีกรรมศพที่ห้ามเข้าหมู่บ้าน และป่าช้าดอนจิก สำหรับจัดพิธีศพในหมู่บ้านทั่วไป

          คนบรูชอบบวงสรวงผีเทพาอารักษ์และวิญญาณบรรพบุรุษ  ช่วงเดือน 3 จะมีพิธีพิธีเลี้ยงผีซึ่งอาจเป็นงานปีใหม่ (จางะ) ของพวกเขา (Amonier, 2000) เรียกว่า เลาะอัยยะกะไซไปร เป็นการเลี้ยงผีก่อนเตรียมแปลงดิน เกี่ยวหญ้าคา ถางหญ้า  ช่วงเดือน 6 จะมีพิธีเลี้ยงผีเรียกว่า เลาะอัยยะกะไซตะปัด เป็นการเลี้ยงผีก่อนทำนา หรือเพาะปลูกผลผลิต  ประมาณเดือน 12 จะมีพิธีเลี้ยงผีเรียกว่า จาโดยตะไม เป็นการเลี้ยงผีก่อนการเกี่ยวข้าวหรือเก็บเกี่ยวผลผลิต  ในแต่ละช่วงตามที่กล่าวมา ชาวบรูถือว่าจะต้องจัดพิธีก่อน ถ้าไม่ทำ จะถือว่าผิดผี จะได้รับการลงโทษให้รับการเจ็บป่วย ผลผลิตเสียหาย ไม่อุดมสมบูรณ์ รวมไปถึงมีอาเพศเหตุร้ายเกิดขึ้น

การเลี้ยงผีเดือน 3

          กาบอร์ วาชิยาส (Vargyas, 1996, p.117-119) ชาวฝรั่งเศสที่ได้ศึกษาชาวบรูในช่วงปลายคริสต์ศตวรรษที่ 18 ในพื้นที่รอยต่อของเวียดนามและลาว วาชิยาส พบว่า เยียง (Yiang Su) เป็นผีที่ชาวบรูนับถือ แบ่งออกเป็นสองอย่าง คือ เยียง ขนีค (Yiang Kaneaq) และ เยียง ซู (Yiang Su)  เยียง ขนีค เป็นผีบรรพบุรุษ ทำหน้าที่คุ้มครองและดูแลชาวบรูในเรือนตระกูล  ส่วนเยียง ซู (Yiang Su) เป็นผีใหญ่ที่มีอำนาจอยู่ตามป่าเขาทำหน้าที่ควบคุมผืนดิน ป่า และธรรมชาติ ระบบความเชื่อผีทั้งสองนี้ทำให้สังคมบรูมีการจัดตั้งองค์กรทั้งทางพื้นที่และสังคมวัฒนธรรม ซึ่งวาชิยาส (Vargyas, 1996, p.126) ตีความว่า เป็นศาสนาผีของชาวบรู มีระดับความแตกต่างสัมพันธ์กัน 

          ระบบความเชื่อผีที่วาชิยาสกล่าวไว้นี้ มีลักษณะสอดคล้องกับชาวบรูที่ผู้วิจัยศึกษา เพียงแต่ผีที่มีอำนาจใหญ่สุดของชุมชนจะมีชื่อเรียกต่างกันไป แต่ละหมู่บ้านมีชื่อเรียกผีของตนเองซึ่งสัมพันธ์กับสถานที่ที่เชื้อเชิญมาเช่น บ้านเวินบึกเรียกผีสูงสุดของตนเองว่า อัยยะจำนัก ส่วนบ้านท่าล้งเรียกผีสูงสุดว่า อัยยะขะนาว  แต่ระดับความสัมพันธ์เชิงอำนาจไม่แตกต่างกันคือแบ่งเป็นผีบรรพบุรุษมีอำนาจเป็นใหญ่ในตระกูล และผีสูงสุดมีอำนาจเป็นใหญ่ในชุมชน ผืนป่า ภูเขาและธรรมชาติ

         สำหรับบ้านเวินบึก  ผีสูงสุดจะอยู่บนภูห้วยเหลา ด้านตะวันออกของหมู่บ้าน ประจำอยู่ที่ตูบน้อยใต้ตนเหมือดแอ บนยอดเขา การเลี้ยงบ้านทุกครั้งชาวบรู (จำกัดเฉพาะกลุ่มผู้ชาย ส่วนผู้หญิงจะช่วยเพียงเตรียมเครื่องเซ่นไหว้ในเรือน) จะแบกหามเครื่องพิธีต่างๆ ขึ้นภูมาประกอบพิธีที่ตูบผีใต้ต้นเหมือดแอ  ส่วนผีบรรพบุรุษ จะอยู่ที่ตูบน้อยใกล้เรือนตระกูล พิธีกรรมต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับผีบรรพบุรุษจะถูกประกอบขึ้นที่ตูบนี้

          ความเชื่อผีของชาวบรูในระดับต่าง ๆ มีผลในการควบคุม กำกับและดูแลวิถีชีวิต ปรากฎออกมาเป็นกฎเกณฑ์ต่างๆ ซึ่งชาวบรูเรียกว่า “รี๊ต” (ซึ่งมีความหมายใกล้เคียงกับ “ฮีตคอง” หรือจารีตประเพณีของชาวอีสาน/ลาว)  การทำผิดรี๊ตจะส่งผลต่อความเจ็บป่วยหรือการตายโดยไม่จำกัดเฉพาะต่อผู้ทำผิด แต่ญาติพี่น้องหรือสมาชิกตระกูลคนอื่นอาจถูกลงโทษแทน ด้วยเหตุนี้ ชาวบรูจึงเกรงกลัวผี เคารพ รักษา และปฏิบัติตามฮีตครองอย่างเคร่งครัด (Miller, 1971) เพื่อไม่ใช้ผิดผีและถูกผีลงโทษ กล่าวอีกอย่างหนึ่ง สมาชิกแต่ละคนจะต้องรับผิดชอบคนอื่น เครือญาติและชุมชน ด้วยลักษณะนี้ สังคมของชาวบรูจึงให้ความสำคัญกับความเป็นกลุ่มมากกว่าความเป็นปัจเจก

          ชาวบรูมีกฎข้อห้าม การตีฆ้องร้องป่าวแม้แต่การเล่นบันเทิง ดื่มกินโดยทั่วไป ในหมู่บ้านไม่เคยมีหมอลำหรือการตีกลองละเล่นเลย จนกระทั่งสมัยหลัง ที่รับเอาวัฒนธรรมลาวเข้ามาซึ่งชาวบรูได้ทำพิธีขอ และต่อรองผีมาเรื่อยๆ จนปัจจุบันนี้ มีการละเล่น หมอลำ และการแสดงวัฒนธรรม

          ในช่วงหลัง ทศวรรษที่ 2520 เป็นต้นมา การพัฒนาการท่องเที่ยวตามนโยบายรัฐมีความเข้มข้นในพื้นที่อำเภอโขงเจียมที่มีแหล่งทรัพยากรทางธรรมชาติและวัฒนธรรมมากมาย การแสดงวัฒนธรรมของบรูได้รับการประดิษฐ์สร้างร่วมกันกับคนนอกหรือเจ้าหน้าที่รัฐ เพื่อนำเสนออัตลักษณ์และวัฒนธรรมของชนเผ่าบรูเช่น การรำ ชุดแต่งกายประจำกลุ่ม เพลงทั้งเนื้อร้องและทำนอง เป็นที่สังเกตว่า ผลจากการประดิษฐ์สร้าง ทำให้รายละเอียดทางวัฒนธรรมเกิดการตีความหรือนิยาม และประกอบสร้างแตกต่างกัน เช่น ชุดแต่งกายชาวบรูสองหมู่บ้านของท่าล้งและบ้านเวินบึก มีลักษณะแตกต่างกัน แต่ก็ถูกนำออกแสดงเพื่อบ่งบอกอัตลักษณ์ความเป็นบรู

          เครื่องดนตรีสมัยก่อนของชาวบรูมีเพียงปะเนาะหรือกะบั้ง (ลำไม้ไผ่เจาะรู) ที่มีไว้เคาะเมื่อทำพิธีเลี้ยงผี เคาะเดินวนรอบหอผีในพิธี พร้อมตีปะเนาะเคาะกระบั้งไปด้วย  เจ้าละโบ (อะจวยละโบ) หรือเจ้าฮีต (อะจวยรี๊ต) จะเชิญผีมารับเครื่องเซ่นคือควาย เดินวนครบสามรอบแล้วจึงฆ่าควาย  ด้วยเหตุนี้การเคาะหรือตีกระบั้งจะมีส่วนสัมพันธ์กับผี  โดยทั่วไปจึงห้ามมิให้มีการตีเคาะเล่นนอกพิธี ถ้าตีถือว่าเรียกผี ถ้าผีมาแล้วไม่ได้กินควายจะโกรธและอาจลงโทษได้ (สมใจ,สัมภาษณ์,2558)

          ท้าวคำหล้า (สัมภาษณ์,2558) ผู้อาวุโส ชาวบรูบ้านลาดเสือ (มาตุภูมิของบรูฝั่งไทย) ได้เล่าตำนานเกี่ยวกับกำเนิดของบรูว่า บรูหรือข่านั้นถือเป็นต้นกกหรือคนพวกแรก เป็นพี่คนโตสุดเกิดมาจากหินหรือป่าเขา คนลาวนั้นเกิดมาจากน้ำเต้าปุ้ง ตอนออกมาได้ยื้อแย่งกันออกมาทำให้จกตากันบอด  บางพวกก็ปากหงิกปากง่อย   คนที่ออกมาก่อนเป็นพี่ คนหลังเป็นน้อง แต่แย่งกันออกมาจึงไม่สมบูรณ์ทำให้พิกลพิการต่างๆ เหมือนในทุกวันนี้ 

          สมใจ ศรีหล้า ได้ศึกษาชาวบรูแถบจังหวัดหนองคายพบว่าชาวบรูมีความเชื่อเรื่องตำนานกำเนิดมนุษย์ โดยทั้งชาวบรู ลาว พวน ภูไท เป็นพี่น้องกันออกมาจากน้ำเต้าปุง บรูเป็นอ้ายกก หรือพี่ชายคนโต ลาวเป็นน้องคนที่สอง พวนเป็นคนที่สามและภูไทเป็นน้องคนสุดท้อง (สมใจ ศรีหล้า, 2550, น.93-94)   ภายใต้ความเชื่อเช่นนี้ทำให้เกิดความแตกต่างทางสถานะและทัศนะระหว่างกลุ่มชาติพันธุ์ เช่นกลุ่มภูไทที่อยู่ร่วมกับชาวบรูได้มีทรรศนะในทางลบต่อพวกเขาว่าเป็นข่า เป็นพี่ที่ต้องรับใช้น้อง

          ชาวบรูบ้านเวินบึกเล่าให้ฟังว่า ข่าบรูกับลาวออกไปล่าสัตว์ด้วยกัน วันหนึ่งทั้งสองล่าสัตว์ร่วมกันได้จำนวนมาก  ไม่สามารถแบ่งกันได้ จึงตกลงกันว่า จะยิงธนูแข่งกัน ถ้าคนใดยิงธนูไปปักที่หน้าผาได้ คนนั้นชนะแล้วจะได้ส่วนแบ่งที่มากไป ข่ายิงก่อน ธนูของเขาถูกยิงออกไปกระทบหน้าผาร่วงลงมา ขณะที่ข่ากำลังยิงธนูอยู่นั้น ลาวก็ได้เอายางไม้ติดที่ปลายธนู เมื่อถึงคราวที่ลาวยิง ธนูของเขาก็สามารถปักติดกับหน้าผาได้  ลาวจึงได้ส่วนแบ่งที่มากกว่าไป คนบรูที่เล่าเรื่องนี้พยายามที่จะบอกว่า บรูนั้นเป็นข่า เป็นคนซื่อ ขณะที่ลาวนั้นเป็นคนบ่ซื่อ (กิ, สัมภาษณ์, 2558)

          อย่างไรก็ตาม ตำนานและความเชื่อของชาวบรูถือได้ว่ามีลักษณะร่วมกับตำนานน้ำเต้าปุ้งที่พบแพร่หลายในภูมิภาคลุ่มน้ำโขง แต่การเล่าเรื่องและรายละเอียดอาจจะมีความแตกต่างกันไป โดยโครงเรื่องหลักของตำนานก็คือ มีผลน้ำเต้าปุ้งใบใหญ่ ภายในผลน้ำเต้านั้นมีชนอยู่มากมาย ปู่ลางเชิงเอาเหล็กแดงมาไซ ผู้คนเบียดเสียดกันออกทำให้มีผิวดำ  (จารุวรรณ ธรรมวัตร, 2528)ปู่ลางเชิงเอาสิ่วเจาะรูใหม่ให้ใหญ่ขึ้น คนพวกที่ออกทางรูสิ่วจึงมีผิวขาวกว่า  แต่นั้นปู่ลางเชิงจึงบอกสอนให้ทำไร่ทำนา  ทอผ้าเพื่อเลี้ยงชีวิต แล้วจัดแบ่งให้เป็นครอบครัวผัวเมีย สร้างบ้านเมือง มีลูกหลานสืบต่อ  (จิตร ภูมิศักดิ์, 2544, น. 317)

          กลุ่มชาติพันธุ์บรูมีโครงสร้างทางวัฒนธรรมเป็นของตนเอง แต่เมื่อเข้ามาอยู่ภายใต้รัฐไทย ทำให้ต้องเผชิญกับอำนาจรัฐและเงื่อนไขความเปลี่ยนแปลงต่าง ๆ ส่งผลต่อโครงสร้าง อัตลักษณ์เดิมของคนบรูถูกปรับเปลี่ยนตามเงื่อนไขที่สัมพันธ์กัน 3 ประการ 1) อำนาจรัฐที่ได้ครอบทับเข้ามาหรือหลอมรวมให้เป็นพลเมืองของรัฐชาติ 2) โครงสร้างวัฒนธรรมลาวที่ใหญ่กว่าที่พวกเขาปฏิสัมพันธ์ด้วยได้แทรกเข้ามาผสมผสานวิถีชีวิตและวัฒนธรรมของชาวบรู 3) ชุมชนหมู่บ้านของชาวบรูถูกพัฒนาตามนโยบายรัฐและการเข้ามาของความเจริญต่าง ๆ ได้ครอบงำวิถีชีวิตของชาวบรูให้รับกับสิ่งใหม่ ๆ เชื่อมต่อสังคมบรูกับภายนอก ความรู้สึกนึกคิดและต่อสู้ดิ้นรนการทำมาหากิน ทำให้ชาวบรูต้องดิ้นรนกับวิถีชีวิตทางเศรษฐกิจที่หลากหลายออกมาเป็นแรงงานนอกหมู่บ้าน แต่งงานกับคนต่างถิ่น เดินทางเคลื่อนย้ายข้ามพื้นที่และพรมแดน การปรับตัวตามเงื่อนไขต่าง ๆ เหล่านี้ อัตลักษณ์และโครงสร้างทางวัฒนธรรมความเป็นบรูที่มีลักษณะเฉพาะก็ถูกปรับเปลี่ยนพลวัตไปตามเงื่อนไขและสถานการณ์

         การเปลี่ยนศาสนา

         การเผชิญหน้ากับอำนาจรัฐและความเปลี่ยนแปลง ชาวบรูได้ปรับตัวและต่อรองไปตามเงื่อนไข โดยมีการปรับเปลี่ยนความเชื่อดั้งเดิม หันมารับพุทธศาสนาและวัฒนธรรมลาว คือ การคืนฮีต ตรงกับภาษาบรูว่า "ล่ะละรี๊ต"  เป็นการยกเลิกกฎเกณฑ์ รูปแบบหรือฮีต ที่เคยยึดถือปฏิบัติมาในตระกูล การคืนฮีตจะขอออกจากความเชื่อผีตระกูล เพราะผีเชื่อมโยงกับฮีต เมื่อออกจากผีแล้วก็ถือว่าเป็นอันยกเลิกกฎเกณฑ์หรือฮีตด้วย การคืนมักจะทำเป็นครอบครัว และมีกฎว่าจะต้องย้ายออกไปให้ห่างจากอาณาบริเวณกลุ่มตระกูล (จุมรี๊ต)

          การคืนฮีตเป็นการออกจากการนับถือผีตระกูล แต่ "ผีสูงสุด" (จำนัก) พวกเขายังเคารพและนับถืออยู่ ผีจำนักยังถูกเคารพเป็นหลักบ้านเหมือนเดิม ซึ่งควบคู่ไปกับการนับถือพุทธศาสนา การที่ผียังถูกรักษาไว้ได้ เนื่องจากพุทธศาสนาแบบท้องถิ่น (ประเพณีลาว) มีพื้นที่บางส่วนต่อการธำรงอยู่ของ "ผี" ชาวบรูจึงปรับผีสูงสุดของตนเองให้ธำรงอยู่เสมือน "ผีปู่ตา" หรือ "ผีหลักบ้าน" แบบคนลาว

          ภาษาเดิมที่กำลังสูญหาย

          ภายใต้รัฐไทย ชาวบรูได้รับการศึกษาวัฒนธรรมไทยและภาษาไทย ได้รับการอบรมและขัดเกลาให้มีสำนึกของความเป็นไทย กลไกของรัฐได้ส่งผลกระทบต่อ "ภาษาบรู" นอกเหนือจากนั้น การปฏิสัมพันธ์กับคนไทยอีสานที่อยู่รายล้อมทำให้ชาวบรูปรับรับภาษาท้องถิ่น คือ ภาษาลาว พร้อมกับรับวัฒนธรรมด้วย ในระยะหลังลูกหลานส่วนหนึ่งไม่สามารถพูดภาษาตัวเองได้

          การอพยพเข้ามาทำงานในเมือง

          ในบริบทของกระแสโลกาภิวัตน์ที่ทาบทับไปทั่วอาณาบริเวณพื้นที่ต่าง ๆ ทั้งเมือง ชนบทและพื้นที่ห่างไกลหรือชายขอบ กลายเป็นสภาวะไร้พรมแดน (Deterritorialization) (Appadurai, 2008, p. 50)    ผู้คนมิได้อยู่ติดตำแหน่งแห่งที่ หากแต่สามารถเดินทางเคลื่อนย้ายไปยังที่ต่าง ๆ  ลูกหลานชาวบรูได้เดินทางออกนอกหมู่บ้านไปยังที่ต่าง ๆ เพื่อหางานทำ ส่งเงินกลับบ้านเพื่อให้พ่อแม่สร้างเรือนหรือยกสถานะทางเศรษฐกิจ ปรากฏการณ์นี้มีมากขึ้นเรื่อย ๆ   กล่าวเฉพาะชาวบรูในเขตอำเภอโขงเจียม นอกจากกระแสความเปลี่ยนแปลงและแรงปรารถนาดังกล่าวแล้ว ยังถูกบีบด้วยเงื่อนไขของนโยบายรัฐด้วยการประกาศพื้นที่ป่าสงวนและอุทยานแห่งชาติครอบทำพื้นที่อยู่อาศัยและที่ทำกินของชาวบรู ส่งผลกระทบต่อวิถีชีวิต พวกเขาจึงต้องดิ้นรนออกมาเป็นแรงงานนอกหมู่บ้านมีส่วนทำให้วัฒนธรรมและความเจริญภายนอกเข้ามาส่งผลต่อความเปลี่ยนแปลงในหมู่บ้าน