คำศัพท์

Avunculate

       Avunculate หรือ Avunculism คือลักษณะของสังคมที่ผู้ชายที่เป็นญาติข้างแม่จะมีบทบาทหน้าที่พิเศษภายใต้ความสัมพันธ์กับหลานที่เป็นลูกของพี่สาวหรือน้องสาว โดยทั่วไป พี่ชายคนโตของแม่มักจะมีความสำคัญและจะทำหน้าที่เป็นหัวหน้าครัวเรือน ส่วนสามีของแม่ที่มาจากคนต่างตระกูลจะมีบทบาทน้อยกว่า   กล่าวคือ คำว่า avunculate จะใช้เรียกความสัมพันธ์ระหว่างลุงกับหลานชาย พี่ชายของแม่จะทำหน้าที่เสมือนเป็นพ่อของหลาน  ตัวอย่างเช่น สังคมเผ่าทรอเบรียนด์ จะมีความสัมพันธ์ประเภทนี้ พฤติกรรมจากความสัมพันธ์ดังกล่าวอาจเป็นเรื่องของการหยอกล้อ หรือการแลกเปลี่ยนของซึ่งกันและกัน  ในบางสังคมเช่น เผ่าซองก้าในประเทศโมแซมบิก เผ่าตองก้าในมหาสมุทรแปซิฟิก และเผ่านามาในประเทศนามิเบีย สังคมเหล่านี้จะกำหนดบทบาทความสัมพันธ์ระหว่างลุงกับหลานชายเอาไว้อย่างชัดเจน ซึ่งเรดคลิฟบราวน์ (Radcliffe-Brown) ได้อธิบายไว้ในเรื่อง The Mother’s Brother in South Africa (1952)

      เรดคลิฟบราวน์ อธิบายว่ารูปแบบความสัมพันธ์ระหว่างหลายชายกับลุงนี้พบเห็นได้ในหลายวัฒนธรรม กล่าวคือ หลายชายที่เป็นลูกของน้องสาวลุงจะให้ความสำคัญกับญาติข้างแม่ ซึ่งหลานชายคือผู้ที่ต้องสืบตระกูลทางสายแม่  แนวคิดจากความสัมพันธ์ดังกล่าวนำไปสู่ทฤษฎีเกี่ยวกับเครือญาติ ซึ่งมีการถกเถียงในหมู่นักมานุษยวิทยาว่ารูปแบบความสัมพันธ์ระหว่างหลานกับลุงนี้เป็นเพียงรูปแบบหนึ่งของความสัมพันธ์ที่หลากหลาย ซึ่งแบบแผนการสืบตระกูลทางฝ่ายแม่อาจมิใช่ข้อกำหนดตายตัว  ตัวอย่างเช่นสังคมที่มีผู้ชายมีบทบาท ยังมีการแต่งงานในกลุ่มของฝ่ายแม่  และในสังคมที่ผู้หญิงมีบทบาท การแต่งงานกับพี่น้องทางฝ่ายพ่อก็เป็นเรื่องปกติ

       การศึกษาของนีดแฮม พบว่าการแต่งงานข้ามตระกูลเกิดขึ้นได้หลายกรณี   การศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างหลานกับลุง จึงเป็นการศึกษาที่เน้นโครงสร้างของเครือญาติที่มีการสืบตระกูลทางฝ่ายผู้หญิง รวมทั้งการสืบมรดก และการครอบครองที่ดินทางฝ่ายแม่  สังคมที่สืบเครือญาติทางฝ่ายแม่ ลูกหลานที่เป็นผู้ชายจะต้องแต่งงานออกไปอยู่กับครอบครัวของภรรยา ในขณะที่ลูกหลานผู้หญิงจะยังคงอยู่ในครัวเรือนเดิม ซึ่งลูกเขยจะต้องย้ายเข้ามาอยู่กับแม่ยาย ลูกที่เกิดมาจะอยู่ภายใต้การดูแลของญาติฝ่ายแม่ และจะมีสิทธิพิเศาบางอย่างในครอบครัว  เช่น ในชนเผ่าอินเดียนอาปาเช่ ในอเมริกา พี่ชายของแม่จะต้องเลี้ยงดูและอบรมสั่งสอนหลานที่เป็นลูกของน้องสาวตัวเอง หรือในสังคมของชาวเคอร์จีซ ลุงจะมอบม้าเป็นของขวัญให้กับหลาน เป็นต้น


ผู้เขียน: ดร.นฤพนธ์ ด้วงวิเศษ

เอกสารอ้างอิง:

Alan Barnard and Jonathan Spencer (eds). 1996 Encyclopedia of Social and Cultural Anthropology. Routledge : London. P.63.)

Beekes, R. S. P. 1976. "Uncle and Nephew". Journal of Indo-European Studies 4 (1): 43–62.

Bloch, Maurice, and Dan Sperber 2002. "Kinship and Evolved Psychological Dispositions: The Mother's Brother Controversy Reconsidered". Current Anthropology 43 (5): 723–48.

Bremmer, J. N. 1976. "Avunculate and Fosterage". Journal of Indo-European Studies 4 (1): 65–78.

Goody, Jack 1959. "The Mother's Brother and the Sister's Son in West Africa". Journal of the Royal Anthropological Institute 89: 61–88.

Radcliffe-Brown, A. R. (1952) [1924]. Structure and Function in Primitive Society. London.


หัวเรื่องอิสระ: ความสัมพันธ์ระหว่างลุงกับหลาน