การอพยพของชาวเวียดนามมายังประเทศไทยหลายครั้งตามยุคสมัยและการเคลื่อนย้ายการอพยพจากเหตุผลหลายประการนั้น ส่งผลให้ชาวเวียดนามเข้ามาอยู่อาศัยในประเทศไทยมีจำนวนค่อนมากและกระจายตัวอยู่ในหลายจังหวัด ใน ค.ศ.1952 (พ.ศ. 2495) รัฐบาลไทยได้ประกาศพระราชบัญญัติป้องกันการกระทำอันเป็นคอมมิวนิสต์ และควบคุมชาวเวียดนามด้วยการจำกัดถิ่นที่อยู่ใน 13 จังหวัด คือ นครพนม มุกดาหาร หนองคาย อุบลราชธานี ยโสธร สกลนคร อำนาจเจริญ อุดรธานี หนองบัวลำภู สระแก้ว ปราจีนบุรี สุราษฎร์ธานี และพัทลุง (ธัญญาทิพย์ ศรีพนา และ Trinh Dieu Thin, 2548) และควบคุมการตั้งถิ่นฐานให้อยู่อาศัยและทำงานตามจังหวัดข้างต้น

          นอกจากนั้น ชาวเวียดนามอพยพมีสถานะที่แตกต่างหลากหลายกว่าเดิม สมจิต สุดสงวน (2542) ได้แบ่งชาติพันธุ์เวียดนามที่เข้ามาอาศัยอยูในประเทศไทยออกเป็นห้ากลุ่ม ดังนี้

           กลุ่มที่หนึ่ง “ญวนเก่า” หมายถึง ชาวเวียดนามที่มาสู่ประเทศไทยก่อน พ.ศ. 2474 ซึ่งยังไม่มีพระราชบัญญัติคนเข้าเมืองฉบับที่ 1 บังคับ ชั้นบุตรหลานได้สัญชาติโดยหลักดินแดนและการเกิดทั้งสิ้น

          กลุ่มที่สอง “ญวนสวามิภักดิ์” คือ ญวนที่หนีฝรั่งเศสมาในช่วงต้นสงครามโลกครั้งที่ 2 โดยได้ร่วมรบในสงครามอินโดจีนซึ่งถือว่าช่วยราชการ จึงได้สัญชาติไทยและมียศทหารด้วย

          กลุ่มที่สาม “ญวนอพยพ” คือ กลุ่มชาวญวนที่มีมากที่สุดระหว่างสงครามโลกครั้งที่ 2 เมื่อฝรั่งเศสทำการกวาดล้างครั้งใหญ่มีคนญวนอพยพมาประเทศไทยประมาณ 70,000 คน แต่รัฐไทยถือวาเข้าเมืองโดยมิชอบมีสถานะเป็นผู้อพยพ

          กลุ่มที่สี่ “เวียดนามอพยพ” คือกลุ่มเวียดนามใต้ที่อพยพหลังเวียดนามเหนือและเวียดนามใต้รวมประเทศ พ.ศ. 2518

          กลุ่มที่ห้า “ไทยใหม่” คือ บุตรหลานญวนอพยพที่ได้สัญชาติหลังจากไม่สามารถส่งกลับประเทศได้ ตามพระราชบัญญัติสัญชาติฉบับที่ 2 พ.ศ. 2534 โดยยื่นผ่านอำเภอไปยังรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทยพิจารณาให้สัญชาติ (ปัจจุบันนายอำเภอเป็นผู้อนุมัติ) เมื่อได้สัญชาติมักเปลี่ยนนามสกุลเป็นแบบไทย

          ส่วนคำว่า “เหวียต เกี่ยว” หรือ ชาวเหวียต เกี่ยว เป็นคำในภาษาเวียดนาม แปลว่า ชาวเวียดนามที่อาศัยอยู่นอกประเทศเวียดนามหรือชาวเวียดนามโพ้นทะเล ซึ่งมีถิ่นฐานอยู่นอกประเทศ  เมื่อเอ่ยถึง “เหวียต เกี่ยว” คนส่วนใหญ่จะนึกถึงและใช้เรียกชาวเวียดนามที่เดินทางออกนอกประเทศช่วงกลางทศวรรษที่ 1970 ไปอาศัยอยู่ในต่างประเทศ

          “เวียด” หรือ “ชาวเวียดนาม”  เป็นกลุ่มชาติพันธุ์ที่สืบเชื้อสายมาจาก “ชาวเวียด” ซึ่งเดิมอาศัยอยู่บริเวณภาคใต้ลุ่มแม่น้ำแยงซีเกียงของจีนก่อนจะอพยพมายังอินโดจีน (เพ็ชรี  สุมิตร, 2522)  สอดคล้องกับการศึกษาของเจริญ ไชยชนะ (2515)  ที่กล่าวว่า คนเวียดนามเป็นชนกลุ่มหนึ่งที่มีภูมิลำเนาเดิมอยู่ที่ลุ่มแม่น้ำแยงซีเกียงทางใต้ของจีน ก่อนที่จะถูกรุกรานจากจีนและอพยพมาตั้งถิ่นฐานยังแหลมอินโดจีนบริเวณลุ่มแม่น้ำแดงทางฝั่งทะเลจีนเมื่อประมาณพ.ศ.800 อย่างไรก็ตาม พวกเวียดอาจเป็นหนึ่งในบรรพบุรุษของชาวเวียดนามแต่ก็มิใช่พวกเดียวซึ่งเกี่ยวข้องกับทั้งไทยและจีน และชาวเวียดนามเป็นส่วนผสมของกลุ่มชาติพันธุ์ในกลุ่มออสโตร – อินโดนีเซียน กับกลุ่มชาติพันธุ์ในภูมิภาคแห่งนี้ ซึ่งทฤษฎีการปะปนกันของบรรพบุรุษของชาวเวียดนามนี้ได้รับการสนับสนุนจากหลักฐานหลายประการ เช่น ภาษาเวียดนามเป็นส่วนผสมของภาษามอญ-เขมร (ภาษาอินโดนีเซียนมีระดับเสียงที่เสมอกันไปหมด) และภาษาไทย (ที่มีเสียงสูงต่ำ) และชาวเวียดนามยังเป็นกลุ่มคนที่เป็นผลจากการผสมของประชากรเผ่าอินโดนิเชียนกับชาวไทยในเวียดนามเหนือ ที่สืบเชื้อสายมาจากกลุ่มชาติพันธุ์ในภูมิภาคแห่งนี้ การใช้เครื่องหมายแสดงความเชื่อถือของชาวเวียดนามรุ่นแรก ๆ การสักตามตัว และการเคี้ยวหมากซึ่งเป็นวิถีธรรมดาของชาวเอเชียอาคเนย์เชื้อสายออสโตรเมลาโน-อินโดนีเชียน โดยเชื่อกันว่าเผ่าออสโตร- อินโดนีเชียน บางเผ่าเดินทางขึ้นเหนือไปยังมณฑลกวางสีและกวางตุ้งของจีนและไปผสมผสานกับบรรพบุรุษของพวกเวียดซึ่งลักษณะสังคมเริ่มแรกและประเพณีหลายอย่างสืบทอดมาจากบรรพบุรุษของพวกเวียด ก่อนที่ชาวเวียดนามจะรวมกันเป็นประชากรส่วนใหญ่ของประเทศที่มีการพูดภาษาและวัฒนธรรมเดียวกัน (เพ็ชรี สุมิตร, 2522) 

          เวียดนามเคยอยู่ภายใต้การปกครองของจีนเป็นระยะเวลานานถึงหนึ่งพันปี คือระหว่าง 111 ก่อนคริสต์ศักราชและถูกปกครองสืบต่อมาจนถึงประมาณปี ค.ศ. 939 (พ.ศ.1482) จีนจึงหมดอำนาจลง จากนั้นเวียดนามจึงเป็นอิสระจากการปกครองของจีน จนกระทั่งในปี ค.ศ.1883  (พ.ศ.2426) ที่ฝรั่งเศสเริ่มเข้ามาปกครองเวียดนาม ซึ่งฝรั่งเศสได้แบ่งเวียดนามออกเป็นสามส่วนคือ โคจิจีน (ภาคใต้) อันหนำ (ภาคกลาง) และตังเกี๋ย (ภาคเหนือ) อย่างไรก็ตาม ในระหว่างที่ตกเป็นอาณานิคม มีกลุ่มชาตินิยมของเวียดนามต่อสู้กับฝรั่งเศสอยู่เสมอ ทำให้เกิดการสูญเสียชีวิตเป็นจำนวนมาก รวมทั้งมีการอพยพของชาวเวียดนามไปยังประเทศใกล้เคียงเพื่อหนีภัยสงครามที่เกิดขึ้นภายในประเทศ (เพ็ชรี  สุมิตร, 2522)

          การอพยพของชาวเวียดนามไปยังประเทศต่าง ๆ นั้น มีสาเหตุหลักสองประการ คือ ประการแรก การลี้ภัยทางการเมืองและศาสนา ประการที่สอง การถูกกวาดต้อนเข้ามาในฐานะเชลยศึกสงครามเริ่มปรากฏหลักฐานการอพยพของชาวเวียดนาม เข้ามาอาศัยอยูในดินแดนซึ่งเป็นประเทศไทยในปัจจุบัน ในรัชสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราชแห่งกรุงศรีอยุธยา จากหลักฐานทางประวัติศาสตร์การคงอยู่ของชุมชนหรือหมู่บ้านหรือค่ายของชาวเวียดนาม ตั้งอยู่ท่ามกลางชุมชนหรือค่ายของชาวต่างชาติอื่น ๆ ที่ตั้งอยู่ในอาณาเขตของกรุงศรีอยุธยา เช่น หมู่บ้านของชาวจีน  โปรตุเกส มลายู ญี่ปุ่น ฮอลันดา เป็นต้น สำหรับชาวเวียดนามกลุ่มดังกล่าวอพยพเข้ามาทางทะเล ภาษาฝรั่งเศสเรียกชาวเวียดนามเหล่านี้ว่า “ชาวโคแชงชีน” ภาษาอังกฤษเรียก “ชาวโคชินไชนา” ซึ่งหมายถึง ชาวเวียดนามทางใต้ และหมู่บ้านของชาวเวียดนามเหล่านี้ถูกเรียกว่า “ค่ายหรือหมู่บ้านโคแชงชีน” ชาวโคแชงชีนนี้เป็นชาวคริสต์ ทำเกษตรกรรมและงานหัตถกรรม สำหรับสาเหตุการย้ายถิ่นนี้ มาจากความขัดแย้งรุนแรงระหว่างขุนนางตระกูลจิ่งห์ หรือ ตริ่นห์ และเหงียน และประการสำคัญคือ การถูกข่มเหงจากการนับถือศาสนาคริสต์ทำให้เกิดการอพยพออกนอกประเทศ (ธัญญาทิพย์ ศรีพนา และ Trinh Dieu Thin, 2548)

          การเข้ามายังประเทศไทยของชาวเวียดนามในสมัยกรุงธนบุรี  ผู้อพยพคือ น้องของเจ้าเมืองเว้พร้อมผู้ติดตาม ซึ่งอพยพหนีภัยทางการเมืองและการสู้รบแย่งชิงอำนาจของพวกไต เซิน ได้เข้ามาอาศัยอยู่ที่เขตหนองระโหน ตำบลบ้านหม้อ หรือถนนพาหุรัดในปัจจุบัน และอีกแห่งหนึ่งคือ ตำบลบางโพ อย่างไรก็ตาม เหล่าผู้อพยพนี้ถูกประหารชีวิตและบางส่วนถูกขับไล่ออกนอกเขตพระนคร ซึ่งถูกกล่าวหาว่า ต้องการกลับเวียดนาม บ้างว่าถูกกล่าวหาว่ากลืนเพชร หรืออาจเป็นเพราะความมีพระสติฟั่นเฟือนของพระเจ้ากรุงธนบุรีจึงเกิดเหตุเช่นนี้ขึ้น (ผุสดี จันทวิมล, 2541) 

          ในสมัยรัตนโกสินทร์ตั้งแต่รัชกาลที่ 1 จนถึง รัชกาลที่ 5  มีชาวเวียดนามอพยพเข้ามาอยูในประเทศสยามเป็นจำนวนมาก ส่วนใหญ่ชาวเวียดนามที่อพยพเข้ามาในช่วงนี้ จะอาศัยอยูที่กรุงเทพฯ จันทบุรี และภาคตะวันออกเฉียงเหนือ โดยชาวเวียดนามที่ลี้ภัยทางศาสนาส่วนมากจะมาจากทางตอนใต้ของประเทศเวียดนาม จำนวนผู้ลี้ภัยรัชกาลที่ 1 จนถึง รัชกาลที่ 5 นี้ มีประมาณ 5,000 คน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงมีความยินดีรับเอาชาวเวียดนามไว้ในประเทศ โดยมีพระบรมราชโองการ ดังนี้

“ …พวกญวรเข้ารีตที่เมืองเว้ เมืองโจดก และไซ่ง่อน มีมากตลอดขึ้นมาถึงเมืองโจดก ลำน้ำ (เข้าใจว่าเป็นเมืองลำน้ำหรือแง่อาน-ผู้เขียน) เมืองตังเกี๋ย เมืองกวางเบือง ต่อเขตแดนแขวงเมืองพวร แลหัวเมืองลาวฟากโขงตะวันออก ถ้าญวรเข้ารี ตทนฝี มือญวรไม่ได้คงพาครอบครัวหลบหนีมาทางเมืองมหาไชย เมืองพวร เมืองพวรกับเมืองหลวงพระบาง หนองคาย ลคอรพนม เขตแดนติดต่อกัน ให้เจ้าเมืองหลวงพระบาง พระพนมนคราปุริก พระประทุมเทวาภิบาล ท้าวเพี้ยมีปัญญา คุมไพรออกลาดตระเวนพบปะญวรเข้ารีตแตกหนีมาก็ให้พูดจาชักชวนเข้ามาไว้ในเมืองหลวงพระบาง เมืองหนองคาย เมืองลคอรพนมให้ได้จงมาก....” (หอสมุดแห่งชาติ, จดหมายเหตุรัชกาลที่ 4, 2401 อ้างถึงใน ผุสดี จันทวิมล, 2541) 

          ชาวเวียดนามบางส่วนที่นับถือศาสนาคริสต์ แยกไปอยู่ที่สามเสนริมฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยา ชาวเวียดนามกลุ่มนี้เป็นผู้ช่วยบาทหลวงฝรั่งเศสสร้างโบสถ์หลายแห่ง จนเกิดศึกแย่งชิงกันระหว่างชาวเวียดนามพุทธและคริสต์ในช่วงสมัยรัชกาลที่ 3 ซึ่งเป็นระยะเวลาที่มีคนเวียดนามมาจากตั๋งเกี๋ยทางบก และอยู่เกาะกลุ่มเป็นหมู่บ้านต่างหากในบริเวณเดียวกัน ทำให้บ้านญวนสามเสนเป็นหมู่บ้านเวียดนามที่ใหญ่ที่สุดในประเทศไทยในสมัยนั้น อย่างไรก็ตาม พระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 1 โปรดให้ชาวเวียดนามที่บางโพดูแลกันเอง และเรียกว่า “ญวณบางโพธิ์” ต่อมาย้ายไปที่สามเสนและเรียกว่า “หมู่บ้านญา ลอง” เพื่อเป็นการรำลึกถึงจักรพรรดิซา ลอง หรือ ญา ลอง ผู้ที่นำชาวเวียดนามกลุ่มนี้เข้ามาและเชื่อว่ามีส่วนช่วยพัฒนาและสร้างกรุงเทพฯ เนื่องจากเป็นช่วงที่ต้องการกำลังแรงงานในการทำงานอีกทั้งชาวเวียดนามเป็นแรงงานที่มีทักษะและความเชี่ยวชาญหลายด้านจึงเป็นกำลังสำคัญ  (ธัญญาทิพย์ ศรีพนา และ Trinh Dieu Thin, 2548)

          การอพยพช่วงหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 เป็นช่วงที่ฝรั่งเศสได้พยายามที่จะเข้ามายึดพื้นที่ต่าง ๆ คืนและได้ใช้ความพยายามอยู่นานถึง 8 เดือนในการยึดท่าแขก (ซึ่งขึ้นอยู่กับแขวงคำม่วนตั้งอยู่ตรงข้ามกับจังหวัดนครพนม) โดยพยายามยึดพื้นที่รอบนอกเมืองท่าแขกแต่ถูกทหารเวียดนามและทหารลาวตีโต้ทุกครั้ง จนกระทั่งในวันที่ 21 มีนาคม คศ.1946 (พ.ศ.2507) เมืองท่าแขกถูกโจมตีและถูกฝรั่งเศสยึดได้ การปราบปรามของกองกำลังฝรั่งเศสที่ท่าแขก แขวงคำม่วน ที่เรียกกันว่า “เหตุการณ์ที่ท่าแขก” หรือ “เหตุการณ์ท่าแขกแตก” นำไปสู่การอพยพครั้งใหญ่ของชาวเวียดนามที่อาศัยอยู่บนฝั่งลาวมายังประเทศไทยมายังจังหวัดนครพนม อย่างไรก็ตาม การอพยพของชาวเวียดนามนั้นไม่ได้เกิดเฉพาะที่ท่าแขกเท่านั้นแต่เกิดในหลาย ๆ เมืองริมฝั่งแม่น้ำโขง ดังเช่น การอพยพจากสะหวันนะเขตซึ่งเสียให้แก่ฝรั่งเศสในวันที่ 15 มีนาคม ค.ศ. 1946 (พ.ศ. 2507) ด้วยความช่วยเหลือของทหารจีนก๊กมินตั๋งและทหารอังกฤษและเจ้าบุญอุ้ม ณ จำปาสัก การยึดเมืองสะหวันนะเขตของฝรั่งเศสนี้ ทำให้ชาวเมืองสะหวันนะเขต ชาวเวียดนาม กองกำลังรักชาติลาวและกองกำลังกู้ชาติเวียดนามข้ามแม่น้ำโขงหนีมายังฝั่งไทยและอีกส่วนหนึ่งหนีไปทางเซโปนบนถนนหมายเลข 9 สำหรับนครเวียงจันทร์นั้นถูกฝรั่งเศสเข้ายึดวันที่ 25 เมษายน  1946  (พ.ศ. 2507)  ชาวเวียดนามจึงหนีการสู้รบและข้ามแม่น้ำโขงมายังฝั่งไทยที่อำเภอศรีเชียงใหม่ และกระจายตัวอาศัยอยู่ตามริมแม่น้ำโขงตั้งแต่เชียงแสน หนองคาย นครพนม มุกดาหาร อุบลราชธานี  ซึ่งผู้ว่าราชการจังหวัดนครพนมในขณะนั้นเป็นเสรีไทยคนหนึ่งให้จัดที่พักชั่วคราวให้ตามการร้องขอความช่วยเหลือจากนายพลสิงกะโป โดยมีการจัดที่พักชั่วคราวหลายแห่งเช่น วัดป่า วัดโพนแกว วัดโอกาส วัดศรีษะเกษ และในโรงเรียนต่าง ๆ  นอกจากนี้ชาวเมืองนครพนมหลายครอบครัวยังได้จัดเตรียมบ้านของตนไว้ให้เป็นที่พักพิง (ธัญญาทิพย์ ศรีพนา และ Trinh Dieu Thin, 2548)

“…ในปี ค.ศ. 1930 (พ.ศ. 2473) เป็นช่วงที่ฝรั่งเศสล่าอาณานิคมประเทศต่าง ๆ เป็นเมืองขึ้นปราบปรามประชาชนอย่างโหดเหี้ยมที่ห่าติ๋ง เงอาน และทั่วราชอาณาจักร พ่อกับแม่ของผม ไม่สามารถทนการกดขี่ข่มเหงได้ ได้อพยพมาอยู่ลาวกระจัดกระจายทั่วท่าแขกและเวียงจันทน์ พ่อแม่ของผมทำไร่นาเลี้ยงลูกจนเติบโต...ในปลายปี ค.ศ. 1944 (พ.ศ. 2487) ผมกลับมาจากเลิกเรียนได้เห็นสภาพของชาวเวียดนามหอบหิ้วลูกหลานเข้ามาในท่าแขก มีมากมายหลายคนอดอยาก หิวโหย นอนตายอยู่ข้างถนนและตลาด ต่อมาพ่อได้ให้ แม่ผม พี่สาวรวมทั้งน้องชายคนเล็กข้ามมาเมืองนครพนมด้วยเรือ และในเช้าตรู่ ของวันที่ 21 มีนาคม ค.ศ. 1946 (พ.ศ. 2489) พ่อและผมหามผักไปขายที่ตลาดท่าแขกประมาณสองถึงสามโมงเช้าก็ได้ยินเสียงปืนดังทั่วทิศ บ้านช่องถูกระเบิดเสียหายพังยับเยิน ผู้คนส่วนใหญ่จะเป็นชาวเวียดนามจะวิ่งไปสู่ริมฝั่งแม่น้ำโขงเพื่อหาทางข้ามแม่น้ำมาฝั่งไทย ฝรั่งเศสบุกเข้าเมืองท่าแขกยิงกราดไล่ฝูงชน ทุกคนชุลมุนกระโดดขึ้นเรือหนีตาย บางลำก็มาถึงฝั่งไทยได้ บางลำก็คว่ำลงในน้ำโขง แค่ไม่กี่วันฝรั่งเศสได้ฆ่าชาวเวียดนามที่อาศัยอยู่ในท่าแขกเป็นร้อย ๆ คน วันที่ 21 มีนาคม ค.ศ. 1946 ( พ.ศ.2489) เป็นวันประวัติศาสตร์ ที่เจ็บปวดไม่มีวันลืมของชาวเวียดนาม...” จากคำบอกเล่าของชาวเวียดนามอพยพท่านหนึ่ง

          ชาวเวียดนามที่อพยพหนีการสู้รบและปราบปรามของฝรั่งเศสในช่วงเดือนมีนาคม ค.ศ. 1946 (พ.ศ. 2489) นั้นเป็นการอพยพครั้งใหญ่ซึ่งมีจำนวนแตกต่างกันไปตามแหล่งข้อมูลแต่จะอยู่ที่ประมาณ 40,000-50,000 คน และจากที่ทางการไทยประมาณการจำนวนคนเวียดนามที่อพยพทั้งหมดจากลาวและกัมพูชามาประมาณ 46,700 คน ซึ่งชาวเวียดนามอพยพนี้ส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในจังหวัดนครพนม (ขจัดภัย บุรุษพัฒน์, 2521 อ้างถึงใน ธัญญาทิพย์ ศรีพนา, 2548)

          ช่วงหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 หรือช่วงหนีการสู้รบของฝรั่งเศส  การอพยพของชาวเวียดนามมายังภาคตะวันออกเฉียงเหนือจะเป็นการอพยพครั้งใหญ่ แต่การเข้ามาอยู่อาศัยในภาคตะวันออกเฉียงเหนือหรือภาคอีสานนั้นพบว่า  มีการเข้ามาตั้งแต่สมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งมีนโยบายว่าด้วยการพัฒนาและขยายพื้นที่ภาคอีสาน ชาวเวียดนามที่อพยพมาในช่วงนั้นมาจากภาคกลางของเวียดนาม ได้แก่ จังหวัดกว่าง จิ จังหวัดกว่าง นาม จังหวัดกว่าง หงาย โดยส่วนใหญ่เป็นชาวนาประสบปัญหายากจนจึงอพยพข้ามภูเขาเจื่อง เซิน ที่กั้นระหว่างเวียดนามและลาวและเดินทางต่อมายังภาคอีสาน โดยตั้งหลักแหล่งตามริมแม่น้ำโขง ถือเป็นชาวเวียดนามรุ่นแรกที่มายังภาคอีสาน ด้วยความที่มีนโยบายที่ต้องการพัฒนาภาคอีสานและต้องการกำลังคน  ชาวเวียดนามจึงเข้ามายังประเทศไทยได้โดยง่าย นอกจากนี้ ชาวเวียดนามที่หนีการกดขี่ของราชวงศ์เหงียนที่ปราบปรามคนที่นับถือศาสนาคริสต์ ได้อพยพมาในช่วงเวลาเดียวกันประมาณ 4,000 คน ซึ่งอาจเรียกว่า “ชาวเวียดนามสมัยกษัตริย์ตึ ดึ๊ก” ชาวเวียดนามเหล่านี้เข้ามาตั้งถิ่นฐานที่อำเภอท่าแร่ จังหวัดสกลนคร และได้ร่วมกันสร้างโบสถ์ขึ้นมาและชาวเวียดนามเหล่านี้เป็นกลุ่มที่ค่อนข้างเคร่งในศาสนา  และในช่วงปลายศตวรรษที่ 19 หรือในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ชาวเวียดนามที่เป็นกลุ่มคนรักชาติที่ต่อต้านและต่อสู้กับฝรั่งเศสได้หลบหนีเข้ามายังประเทศลาวและประเทศสยาม (ไทย) เพื่อสร้างฐานและขบวนการต่อสู้และเข้ามาเป็นแรงงานทั้งในภาคเกษตรและแรงงานรับจ้าง บางคนเป็นพ่อค้าแม่ค้าประกอบอาชีพค้าขาย และกลายมาเป็นผู้มีส่วนในการพัฒนาเศรษฐกิจท้องถิ่นภาคอีสานจะเห็นได้จากการมีบทบาทในตลาดของจังหวัดนครพนม สกลนคร และหนองคาย

“...พอถึงวันที่เขาได้รับโอกาสทางกฎหมาย คนเวียดนามเขานำเงินออกมาใช้จ่ายอย่างมหาศาลทั้งซื้อตึก ซื้อรถ ที่ดิน อย่างเช่นตอนที่คุณแม่ที่ขายผลไม้ที่ตลาดและได้ขายแผงต่อให้แก่คนเวียดนาม จำนวน 150,000 บาท (ประมาณ พ.ศ.2540) เขาจ่ายเป็นเงินสดแบงค์ 100 เก่าที่เลิกผลิตไปแล้วแต่เป็นแบงค์ที่ใหม่มากพับเป็นสี่เหลี่ยมเล็ก ๆ เอามาให้เรา ตึกคูหาไทนที่ไม่เคยเปิดได้ เขาก็จะซื้อแล้วเปิดธุรกิจเงินต่อเงินไปเรื่อย ๆ...” จากคำบอกเล่าของคนไทยในจังหวัดนครพนม (ศริญญา สุขนรี, 2558)

          ข้อความข้างต้นเป็นคำบอกเล่าของคนไทยในจังหวัดนครพนมที่มีประสบการณ์ในการขายต่อธุรกิจให้แก่คนเวียดนามใน พ.ศ.2540 ซึ่งเป็นปีที่คนเวียดนามได้รับสัญชาติไทย คนเวียดนามเริ่มนำเงินเก็บที่ได้จากการทำงานและการค้าขายมาสร้างธุรกิจหรือขยายการค้ามากขึ้น จนกลายเป็นผู้ที่มีบทบาททางการค้าและเศรษฐกิจของจังหวัดนครพนม ตลอดจนได้รับการยอมรับในบริบททางเศรษฐกิจภาคการท่องเที่ยวของจังหวัดนครพนม

“...นักท่องเที่ยวที่มาเที่ยวจังหวัดนครพนมจะรับรู้ได้ว่าการได้กินอาหารเวียดนาม และการซื้อของฝากที่เป็นอาหารเวียดนามในจังหวัดนครพนม เป็นส่วนสำคัญในโปรแกรมการท่องเที่ยวจังหวัดนครพนม...” จากคำบอกเล่าของพ่อค้า แม่ค้าในเขตเทศบาลนครพนม จังหวัดนครพนม (ศริญญา สุขนรี, 2558)

          ในช่วงหลังรัชสมัยของสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ชาวเวียดนามที่อพยพด้วยเหตุผลทางการเมือง ดังเช่น การเข้ามาเคลื่อนไหวต่อสู้และการเข้ามาหลบภัย ในทศวรรษที่ 1920 เมื่อฐานการเคลื่อนไหวของขบวนการกู้ชาติในกวางตุ้ง ชื่อ สมาคมสหายยุวชนเวียดนามปฏิวัติ ได้ถูกปราบปรามพร้อมกับกลุ่มคอมมิวนิสต์จีน ทำให้ชาวเวียดนามที่เคลื่อนไหวต่อต้านทั้งหลายรวมถึง “โฮจิมินท์” ต้องหลบหนีออกจากประเทศจีน และแสวงหาฐานในการเคลื่อนไหวต่อต้านฝรั่งเศสโดยมุ่งมายังประเทศสยาม (ไทย) โดยเฉพาะอย่างยิ่งภาคตะวันออกเฉียงเหนือซึ่งเป็นพื้นที่ที่เหมาะสมในการเคลื่อนไหว และในเวลาต่อมาคือ ในช่วง ค.ศ. 1928-1929   ( พ.ศ.2471-2472) “โฮจิมินท์” ได้เข้ามาเคลื่อนไหวในสยาม (ธัญญาทิพย์ ศรีพนา และ Trinh Dieu Thin, 2548) 

          จากการเข้ามายังประเทศไทยของกลุ่มต่อต้านฝรั่งเศสซึ่งนำโดย “โฮจิมินท์” ที่เข้ามาพักอาศัยที่บ้านนาจอก ตำบลหนองญาติ อำเภอเมือง จังหวัดนครพนม ปัจจุบันรัฐบาลไทยได้ตั้งหมู่บ้านแห่งนี้เป็นหมู่บ้านมิตรภาพไทยเวียดนาม อย่างไรก็ตาม พบว่า กลุ่มเวียดนามรุ่นใหม่ที่หนีสงครามต่อต้านฝรั่งเศสเข้ามายังประเทศไทยจะตั้งรูปของโฮจิมินท์ไว้ที่แท่นบูชาในบ้าน ส่วนคนเวียดนามรุ่นเก่าทราบเพียงว่า ลุงโฮ คือ นักปฏิวัติกู้ชาติเวียดนามและเคยเข้าอาศัยที่หมู่บ้าน ดังบอกเล่า

“...ตอนนี้ในหมู่บ้านไม่มีใครรู้เรื่องเกี่ยวกับลุงโฮมากนัก คนที่รู้ก็ตายไปแล้ว ยิ่งเมื่อก่อนบ้านเมืองไม่สงบลุงโฮเข้ามาก็ทำตัวเหมือนคนปกติทั่วไป ใครจะรู้ว่าเขาคือโฮจิมินท์...” (จตุพร ดอนโสม, 2551) 

“...จากการอ่านข้อมูลที่พบในหนังสือ อสท.ฉบับที่ 8 มิถุนายน 2545 มีบทความว่า โฮจิมินห์ ผู้นำในการกอบกู้เอกราชของชาวเวียดนามจนประสบความสำเร็จนั้น ท่านลี้ภัยมาอยู่ที่บ้านนาจอก จังหวัดนครพนมและสร้างบ้านอยู่อย่างโดดเดี่ยวเป็นเวลานานถึง 7 ปี โดยที่ระหว่างนั้นก็มีการหายตัวไปบ่อย ๆ...” (ศริญญา สุขนรี, 2558)

           จากการศึกษาและรวบรวมข้อมูลพบว่า “ชาวเวียดนาม” ที่อาศัยอยู่ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทยเป็นกลุ่มชาติพันธุ์ที่อพยพมาจากประเทศเวียดนามและสืบเชื้อสายจาก “ชาวเวียด” ซึ่งไม่ทราบแน่ชัดถึงถิ่นฐานดั้งเดิม แต่อาศัยข้อมูลจากเอกสารพบว่า เป็นกลุ่มที่อาศัยอยู่บริเวณภาคใต้ของประเทศจีนก่อนจะอพยพมายังอินโดจีน และเป็นผู้สืบเชื้อสายจากกลุ่มชาติพันธุ์ที่อาศัยอยู่ในภูมิภาคดังกล่าว  ก่อนจะอพยพมายังประเทศไทยจากภาวะสงคราม การถูกกดขี่ข่มเหง ตลอดจนการอพยพเพื่อหลีกหนีความยากลำบาก โดยส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในหลายจังหวัดในภาคอีสานไม่ว่าจะเป็นจังหวัดอุดรธานี ซึ่งพบว่ามีการจัดตั้งกลุ่มสมาคมชาวเวียดนามจังหวัดอุดรธานีและสมาคมนักธุรกิจไทย – เวียดนาม จังหวัดอุดรธานี หรือการสร้างสถานที่สำคัญที่แสดงถึงการอยู่อาศัยหรือเคยอยู่อาศัยของชาวเวียดนาม เช่น ซุ้มประตูวัดศรีจันทร์ในจังหวัดขอนแก่น ซึ่งสร้างโดยชาวเวียดนามเมื่อปี ค.ศ.1960 หรือหอนาฬิกาเวียดนามอนุสรณ์ในจังหวัดนครพนม (เศรษฐศาสตร์ วัตรโศก, 2559)  ชาวเวียดนามมีการสืบทอดความเชื่อและประเพณีที่แสดงถึงความผูกพันธ์กับแผ่นเดินเกิดและความอันหนึ่งอันเดียวกันผ่านการแสดงความเคารพบูชาเทพเจ้าเตริ่นฮึงด่าวและหิ้งบูชาปิตุภูมิ (โฮจิมินห์) โดยการตั้งศาลเทพเจ้าเตริ่นฮึงด่าวนั้นมีอยู่ทั่วไปในภาคอีสาน อาทิ ศาลเจ้าพ่อด่ายเวือง บ้านนาจอก นครพนม และพบศาลเจ้าเตริ่นฮึงด่าวที่ท่าบ่อ จังหวัดหนองคาย จังหวัดมุกดาหาร และจังหวัดอุดรธานี (ธัญญาทิพย์ ศรีพนา และ Trinh Dieu Thin, 2548) และประเพณีสำคัญที่ชาวเวียดนามยังคงรักษาและสืบทอดกันมาอย่างต่อเนื่องคือ “เต๊ด” (Tet) หรือตรุษเวียดนามซึ่งตรงกับตรุษจีนและจะจัดขึ้นในระหว่างเดือนมกราคมถึงเดือนกุมภาพันธ์ของทุกปี ชาวเวียดนามให้ความสำคัญกับประเพณีนี้เป็นอย่างมากเนื่องจากเป็นเสมือนการแสดงออกถึงความเคารพต่อบรรพบุรุษและลูกหลานที่อยู่ไกลจะกลับมารวมกันเพื่อทำพิธีเซ่นไหว้บรรพบุรุษ (ศริญญา สุขนรี, 2558)  อย่างไรก็ตาม สำหรับการเรียกขานตนเองของชาวเวียดนามนั้น พบว่า บางส่วนยังเรียกตนเองว่า “เหวียต เกี่ยว” เนื่องจากมีเชื้อสายเวียดนามไม่ว่าจะมีสัญชาติไทยหรือได้รับสถานะคนต่างด้าวเข้าเมืองมาโดยชอบด้วยกฎหมายหรือไม่ก็ตาม และประการสำคัญ คำว่า “เหวียต เกี่ยว” นี้ไม่ได้มีความหมายในทางลบสำหรับชาวเวียดนามทั้งในประเทศไทยและในประเทศเวียดนาม (ธัญญาทิพย์ ศรีพนา, 2548)